________________
૬૦
ક્ષણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
હું એક છું, હું શુદ્ધ છું
આત્માને સ્વભાવની દ્રષ્ટિએ વિચાર કરતા એ પ્રતીત થાય છે કે આત્મા એક છે, શુદ્ધ છે. બે દ્રવ્યના મિશ્રણથી અશુદ્ધતા ઉત્પન્ન થાય છે. આત્મા અનાદિ-અનંત સ્વયં સ્વતંત્ર દ્રવ્ય છે, તેનો કોઇ અન્ય દ્રવ્યમાં પ્રવેશ નથી, તેમાં કોઇ અન્ય દ્રવ્યનો પ્રવેશ નથી. પૂજ્ય કાનજીસ્વામી કહેતા કે રમતના ૧૩ પતામાં રાજાથી પણ ઉચ્ચુ પતુ એક્કો છે, સમયસારમાં કહ્યું છે કે “અહમેક્કો ખલુ શુદ્ધો.” હું એક છું, નિશ્ચયથી શુદ્ધ છું.
હું એક છું અર્થાત્ એકલો છું, એમ નહીં પણ અનંત ગુણોની એકતાવાળો હું આત્મા છું.
અનંત ગુણોનું સંગઠન જેમાં રહેલું છે, એવો એક આત્મા હું પોતે છું. જ્યારે જીવને એવો અહેસાસ થાય કે જગતમાં હું એક જ છું ત્યારે એકાંતમાં રહ્યો એમ કહેવાય. જ્યારે સમસ્ત રૂપી (દ્રશ્યમાન) પદાર્થો જ્ઞાનમાં અદ્રશ્ય થઈ જાય તથા અદ્રશ્ય આત્મા જ જ્ઞાનમાં દ્રશ્ય થાય ત્યારે એકાંતની પ્રાપ્તિ થઈ, એમ કહેવાય.
અનાજ દળવાની ઘંટીમાં જે દાણાને દળવા માટે નાંખવામાં આવે છે, તેમાંનો કોઇ દાણો ઘંટીની મધ્યમાં રહેલા એક ખીલામાં રહી જાય છે, તેથી તે દાણો દળાતો નથી. એ જ પ્રમાણે જે જીવ એક માત્ર ત્રિકાળી ધ્રુવ આત્મ તત્ત્વનો આશ્રય લે છે, તે જીવ સંસારચક્રમાં ભરડાતો નથી, દુઃખ
