________________
ક્ષણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
નહીં, પણ આત્માનો દ્રવ્ય સ્વભાવ છે. તેથી જગતના ક્ષણિકપણાનો બોધ તથા આત્માના નિત્યપણાનો અનુભવ કરવો જોઇએ, ત્યાં પણ જગતના ક્ષણિકપણાનો બોધ તથા આત્માના નિત્યપણાનો અનુભવ કરવો જોઇએ, એમ નહિ, પણ સહજ થવો જોઇએ. ક્ષણિકના બોધ અને નિત્યના અનુભવની ચર્ચા કરવી અને હકીકતમાં ક્ષણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ થવો એ વચ્ચે પણ ઘણું અંતર છે.
૩૯
ક્ષયોપશમશાનમાં વૃદ્ધિ થવાના લક્ષ્ય જ ક્ષયોપશમજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાથી પણ જ્ઞાયકભાવનો અનુભવ થતો નથી કારણ કે ક્ષયોપશમશાન પર્યાય છે, ક્ષણિક છે. ક્ષયોપશમશાન તો પત્યેક સમયે વધે કે ઘટે છે તેમ છતાં દરેક જિજ્ઞાસુ જીવે પ્રારંભિક ભૂમિકામાં તત્ત્વનો વિધિવત્ અભ્યાસ તો કરવો જ જોઇએ. તે એ વાતને અવશ્ય યાદ રાખવી જોઇએ કે તત્ત્વાભ્યાસનું ફળ વૈરાગ્ય છે, કષાય નહીં.
ક્ષાયિકજ્ઞાન સાદિ-અનંત હોવા છતાં આત્માની એક સમયની પર્યાય હોવાથી ક્ષણિક જ છે. કેવળજ્ઞાનના લક્ષ્ય પણ આત્માનુભૂતિ થતી નથી. પર્યાયમાં અ ંબુદ્ધિ કરવાથી નિગોદિયા જીવના દુઃખથી પણ વધુ દુઃખ થાય છે. નિગોદિયા જીવ તો એક શ્વાસોચ્છવાસ જેટલા કાળમાં પોતાના ૧૮ વાર જન્મ-મરણ માની દુઃખી થાય છે, જ્યારે પર્યાયમાં અહંબુદ્ધિ કરનાર જીવ પ્રતિસમય પોતાના જન્મ-મરણ માનીને દુઃખી થાય છે.
પૂર્ણશુદ્ધ પર્યાયમાં પણ એકત્વ ન કરીને દ્રષ્ટિના વિષયભૂત અભેદ નિત્ય એક શાયકભાવમાં જ એકત્વ સ્થાપિત કરવું જોઇએ. તેના લક્ષ્ય જ આત્માનુભૂતિ તથા અનંત સુખ પ્રગટ થાય છે.
