________________
૩૦
શણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
એક શણથી વધુ જેનું આયુષ્ય નથી તથા જેમાં સુખનો અંશ પણ નથી એવી રાગની પર્યાયમાંથી પણ અજ્ઞાનીએ એક જણ માટે કલ્પિત સુખ તો લીધું. હવે વિચાર તો કરો. એક સમયના અસ્તિત્વવાળી પર્યાયના સુખની બરાબરીમાં અનંત સમય સુધી જેનું અસ્તિત્વ કાયમ ટકીને રહે છે તથા જે અનંત સુખ સ્વરૂપ છે, એવા દ્રવ્યના અનુભવથી પ્રગટ થયેલું અનુપમ સુખ કલ્પનાતીત છે.
દરેક જીવે એ વાતનો સૂયમ દ્રષ્ટિએ વિચાર કરવો જોઈએ કે જે પર્યાય મારા જ્ઞાનની જેય બને છે, તે સિવાય અનંત પર્યાય એ જ સમયે ઘટિત થાય છે. જેમ અનંત પર્યાય તરફ પોતાની દ્રષ્ટિ ન જવા છતાં અનંત પર્યાયનું પરિણમન યથાનુરૂપ થાય છે, તો એક પર્યાય તરફથી દ્રષ્ટિ હટાવીને નિજત્મામાં સ્થિર કરવાથી જગતનું પરિણમન રોકાઈ જશે નહીં.
મારા વિના આ જગત ચાલશે નહીં, એવું કહેનારા લોકોથી કબ્રસ્તાન ભરેલા છે, આજે તેઓ અહીં હાજર નથી, છતાં આખું જગત વ્યવસ્થિત ચાલી રહ્યું છે. જગતના સ્વતંત્રપરિણમનને આત્માના એકપણ વિકલ્પની જરૂર નથી. તેથી એકમાત્ર નિર્વિકલ્પ દશા જ પરમ ઉપાદેય છે.
આ જીવે અનંતકાળમાં અનંત વિકલ્પો કરીને અનંત વાર ભવભ્રમણ કર્યું. અનંત વાર જન્મ્યો, જીવ્યો અને મર્યો પણ તેણે એકવાર પણ વીતરાગ ધર્મનું શરણ લીધું નહીં. તે જીવવાના લક્ષ્ય તો અનંતવાર જીવ્યો પણ મરવાના લક્ષ્ય એક પણ વાર જીવ્યો નથી. અર્થાત્ દરેક અજ્ઞાની આવતીકાલે હું જીવીશ એમ માનીને જ આવતીકાલની તૈયારી કરે છે. કાલે હું જીવવાનો છું એ લધે તે આજનું જીવન જીવી રહ્યો છે, જ્યારે જીવ મનુષ્યભવના ક્ષણિકપણાને દ્રઢરૂપે સમજે છે ત્યારે પર્યાય તરફથી દ્રષ્ટિ હટાવીને પોતાને ત્રિકાળી નિત્ય ધ્રુવ આત્મા માને છે.
