________________
૨૮
થાણિકનો બોધ અને નિત્યનો અનુભવ
૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦
શાનીનું અકર્તાપણું
પૂજ્ય ગુરૂદેવ શ્રી કાનજીસ્વામી પોતાને પરદ્રવ્યની ક્રિયાના અકર્તા માનતા હતા તેમ છતાં જિજ્ઞાસુ જીવોને અનેક વર્ષો સુધી પ્રવચનો આપ્યા કારણ કે પરદ્રવ્યની જેમ પોતાને ઉપદેશ આપવાની પોતાની વિકલ્પરૂપ પર્યાયનો પણ કર્તા માનતા ન હતા. જ્ઞાનીને પોતાની ભૂમિકાનુસાર શુભ વિકલ્પો આવ્યા વિના રહેતા નથી તેમ છતાં જ્ઞાની પ્રત્યેક સમયે તે વિકલ્પોથી નિર્લેપ રહીને માત્ર જ્ઞાતા રહે છે, કર્તા થતા નથી,
જ્ઞાની આત્માનુભૂતિ બાદ સ્વસંવેદનપૂર્વક પ્રત્યક્ષ અનુભવેલા આત્મા વિષે વર્ણન કરતા દ્રવ્યકૃત (શાસ્ત્રો)ની રચના કરે છે. એ જ શાસ્ત્રોને વાંચીને કોઈ અજ્ઞાની સ્વસંવેદનપૂર્વક આત્માને અનુભવે છે. આમ, નિશ્ચય અને વ્યવહારની પરંપરા પ્રવર્તે છે. જ્ઞાનીને ભવ્યજીવો પ્રત્યે શુભરાગ હોય છે, તેથી શાસ્ત્રો લખે છે. શુભરાગ તો ક્ષણિક છે, પણ શુભરાગની નીશાની ક્ષણિક હોતી નથી, તે ટકે છે. જેમ કે કોઈ માતાપિતાને પૂર્વે કામવિકાર ઉત્પન્ન થયો હતો પણ તે કામભાવ તો ક્ષણિક જ હતો. તે ભાવ તો આવ્યો ને જતો રહ્યો. પરંતુ તે ભાવની નીશાની તેમની સંતાન છે કે આજે પણ વિદ્યમાન છે. એ જ પ્રમાણે કુંદકુંદાચાર્યદેવને સમયસારાદિ શાસ્ત્રોને લખવાનો શુભરાગ ઉત્પન્ન થયો અને નષ્ટ પણ થઈ ગયો. પરંતુ તે શુભરાગની નીશાની આજે પણ આપણી પાસે વિદ્યમાન છે. આચાર્યદિવના શુભરાગની નીશાની બીજા અનેક ભવ્ય જીવોના શુભાશુભ વિકારીભાવોને ટાળવામાં નિમિત્ત થાય એવી ઉત્તમ નીશાની છે. જીવને તેના પુણય તથા પાપના ઉદયાનુસાર બાહ્ય અનુકૂળતા તથા પ્રતિકૂળતા મળે છે, વર્તમાન રાગ-દ્વેષરૂપી વિકારી ભાવો વડે જીવને અનુકૂળતાતથા પ્રતિકૂળતા મળતી ન હોવાથી તે રાગાદિભાવો નિરર્થક સિદ્ધ થાય છે.
