________________
શરીર ખાઈ રહ્યું છે. તમે એ વખતે ખાનાર તરીકે નહિ, પણ જોનાર તરીકે હો.
ક્રિયા રહે; કર્તા ન રહે.
યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય' ગ્રન્થની સ્વપજ્ઞ ટીકાનો પ્રારંભ યાદ આવે: “યોતિન્દ્રપ્રત્યાયનમૂતસ્ય યોવૃષ્ટિસમુન્દ્રયસ્થ વ્યથા પ્રસ્તુતે...” હું ટીકા કરું છું તેમ નહિ; મારા વડે ટીકા કરાય છે તેમ પણ નહિ; ટીકા કરાય છે.
કેટલી સરસ વાત !
ક્રિયા છે; કર્તા નહિ. યોગદષ્ટિ સમુચ્ચય ટીકાનો આ પ્રારંભ વાંચતાં જ થયેલું કે યોગનો પૂરો સાર પહેલી પંક્તિમાં જ પૂજ્ય હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે આપી દીધો !
બસ, ક્રિયા રહે. કર્તા ન રહે.
શરીરના સ્તર પર અનિવાર્ય ક્રિયાઓ રહેશે; પણ એ વખતે ઉપયોગ એ ક્રિયાઓમાં નહિ રહે.
હું ઘણીવાર હસતાં હસતાં કહેતો હોઉં છું : તમે ખાતા હો ત્યારે ઉપયોગ તમારી ભીતર હશે તોય કોળિયો હાથમાં ભરાશે અને મોઢામાં ઠલવાશે. નાક કે કાનમાં નહિ જ જાય. જો શરીરનું તન્ન આપોઆપ આ ક્રિયા કરી લેતું હોય તો ઉપયોગને શા માટે ત્યાં મૂકવો ?
સ્વાનુભૂતિની પગથારે ૭૧
