________________
. ‘શુદ્ધાતમ અનુભવ સદા, સ્વસમય એહ વિલાસો રે; પર તણી છાંયડી જિહાં પડે, તે પરસમય નિવાસો રે....'
કેટલી અદ્ભુત વ્યાખ્યા સ્વ-સમય અને પર-સમયની ! શુદ્ધ આત્માનુભૂતિ અને એ પણ સદા માટે; આ છે સ્વ-સમય. જૈન દર્શન. અને પરની/પર્યાયોની છાયા જ્યાં પડે તે છે પર-સમય.
આત્મદ્રવ્યની અનુભૂતિના ઊંડાણને સ્પર્શતાં તેમણે એ જ સ્તવનામાં કહ્યું છે :
‘દિરસન જ્ઞાન ચરણ થકી, અલખ સ્વરૂપ અનેક રે; નિર્વિકલ્પ રસ પીજિયે, શુદ્ધ નિરંજન એક રે...’
ક્ષાયોપમિક ભાવમાં વર્તતો સાધક સમ્યગ્દર્શન આદિની પરિણતિધારામાં હોય છે ત્યારે આત્મસ્વરૂપ એક ઢાળમાં ઢળેલું હોય છે; પણ જ્યારે સાધક સમ્યગ્દર્શન આદિની ક્ષાયિક ધારામાં વહેતો હોય ત્યારે...? ત્યારે આત્મદશા ભિન્ન હશે. વિકલ્પોની પૃષ્ઠભૂ ૫૨ રહેલો સાધક મુખ્યતયા એક યોગને દૃઢ કરતો હોય - સમ્યગ્દર્શન અથવા જ્ઞાન કે ચારિત્રને ત્યારે એ યોગને અનુરૂપ ભાવદશા, આત્મદશા એની હશે.
―
અગિયારમા ગુણઠાણાથી જે આત્મદશા અનુભવાય તે નિર્વિકલ્પતાની પૃષ્ઠભૂ પરની સ્વરૂપદશાની હોય. ‘નિર્વિકલ્પ રસ પીજિયે, શુદ્ધ નિરંજન એક રે...’ આને અભેદ રત્નત્રયીની સાધનાનો રસ કહેવાય છે. આપણા સ્તર પર એની નાનકડી આવૃત્તિ શી રીતે આવે એની વાત ‘જ્ઞાનસારે' કરી ‘આત્માત્મત્યેવ યચ્છુદ્ધ જ્ઞાનાત્યાત્માનમાત્મના । સેયં રત્નત્રયે પ્તિ-રુજ્યાારેતા મુનેઃ ।' આત્મા આત્માને આત્મા વડે આત્માને વિશે જાણે તે અભેદ રત્નત્રયી.
સ્વાનુભૂતિની પગથારે ૯ ૪૦
