________________
[૫૧] આ વાત સમ્યપણે યથાર્થપણે–સમજવી જોઈએ. આ વાત કાંઈ વાદવિવાદ માટે નથી, પણ પોતાના હિત માટે છે. કોઈ માને કે ન માને, પણ આ જ માર્ગ છે. અત્યારે બેસે કે ન બેસે, પરંતુ આ જ અંતરમાં બેસાડે ભવભ્રમણથી છૂટકારો થશે. . ત્રિકાળી ધ્રુવના અવલંબે જે દશા પ્રગટ થાય તે ધર્મ છે. તે દશા પ્રગટવામાં કોઈપણ પરપદાર્થની કે પરભાવની જરૂર નથી. પોતાનો સ્વભાવ જ એવો છે કે તેનો આશ્રય કરતાં–તેને જાણતાં—ધર્મ પ્રગટ થાય. પોતાના ઉપયોગને ભેદજ્ઞાનની કળામાં જોડે તો, પ્રથમ આત્માની ઝાંખી થાય, પછી તે અનુમાન જ્ઞાનનો રસ પણ ઘટે અને અંતરસન્મુખ જ્ઞાનનો રસ વધે. તે અંતરસન્મુખ થયેલું જ્ઞાન આગળ વધીને અનુભવ કરે છે. હે ભગવાન ! આપના સ્વરૂપનો વિચાર કરતાં મારા સ્વરૂપનું મને સ્મરણ થઈ આવે છે. કારણ કે આપના જેવો જ હું છું, હું તમારી જાતનો છું. મારા નિજપરમાત્માના સ્મરણમાં આપનું સ્મરણ નિમિત્ત છે. આપની સમક્ષ જોતાં સંસાર ભૂલી જવાય છે અને આપના જેવો જ હું શુદ્ધ છું એમ સ્મરણમાં આવે છે. આવી ભાવના ભગવાન પાસે જ્ઞાની ભાવે છે. દ્રવ્યકર્મો તો આત્માથી ભિન્ન જ છે, તેથી તેમને જુદા પાડવાની જરૂર નથી. તેવી જ રીતે સ્વભાવદૃષ્ટિથી રાગ પણ ભિન્ન છે, તેથી તે રાગને પણ ભિન્ન પાડવાનો પુરુષાર્થ અંતર શુદ્ધદષ્ટિથી કરવાનો નથી. હા, એટલું જરૂર છે કે પર્યાય અપેક્ષાએ રાગ પોતાના પર્યાયમાં હોવાથી, તેના નાશનો ઉપાય વ્યવહારથી કરવાયોગ્ય છે. સ્વભાવની દૃષ્ટિમાં તો શુદ્ધપર્યાયને કરવાપણું પણ નથી. અનુમાનજ્ઞાનમાં આત્મા આવે તો પણ, તે કાળે તે અનુમાનજ્ઞાનનો નિષેધ વર્તવો જોઈએ કે તેનાથી અનુભવ થતો નથી. અનુભવ માટે તો પ્રત્યક્ષ અતીન્દ્રિયજ્ઞાન જ જોઈએ. “
