________________
#
#
[ ૪૨ ]
ભેદ, અભેદને સમજાવવા માટે છે, ભેદમાં અટકવા માટે નહીં.
તેણે અનાદિથી તીવ્ર કે મંદ કષાયના દર્શન કર્યાં છે, પરંતુ અકષાયી સ્વભાવના દર્શન કર્યાં નથી.
જ્ઞાયકનો વિકલ્પાત્મક જ્ઞાનમાં પણ નિર્ણય નથી તો અનુભવ થતો નથી અને તેમાં જ જો અટકી પડે તો પણ અનુભવ થતો નથી. ‘સત્' ન મળ્યું તો ‘સ'ના સંસ્કાર તો લઈને જા.
એકરૂપ આત્મસ્વભાવનું જ્ઞાન થતાં નવેય તત્ત્વોનું જ્ઞાન સહજ થઈ જાય છે અને તેને ‘નવતત્ત્વનું જ્ઞાન-શ્રદ્ધાન તે સમક્તિ’ એમ કહ્યું છે. જે ઘરમાં શુદ્ધાત્માની વાત થાય છે તે ઘર નથી પણ મંદિર છે અને જો શુદ્ધાત્માની વાત થતી નથી તો તે ઘર નથી પણ સ્મશાન છે. જ્ઞાની નિ:કાંક્ષ છે—કાંક્ષા ન કરે—એ રાગનો અભાવ સૂચવે છે, જ્ઞાની “ગ્લાનિ ન કરે—એ અણગમો–દ્વેષનો અભાવ સૂચવે છે ને શાની મૂઢ ન હોય—એ મોહનો અભાવ સૂચવે છે.
આ વચન અગોચર નિર્વિકલ્પ તત્ત્વ કહેવા જતાં કહેવાતું નથી, પૂછવાથી પ્રાપ્ત થતું નથી અને વિકલ્પથી મળતું નથી. નિશ્ચયાભાસીને નિશ્ચયની પણ ખબર નથી અને વ્યવહારાભાસીને વ્યવહારની પણ ખબર નથી.
ભગવાન! તને ભગવાન બનાવવો છે. તે માટે આ વાત કહેવાય છે. છતાં તને આ વાત ખોટી કેમ લાગે છે? તને ખેદ કેમ થાય છે? રાગનો અકર્તા ને પોતાના પર્યાયનો પણ અકર્તા.—આવો પુરુષાર્થ ક્રમબદ્ધમાં આવે છે.
સમ્યગ્દર્શનનો જન્મ શુદ્ધોપયોગના કાળે થાય છે, અને શુદ્ધ પરિણતિ વખતે ટકે છે.
નિર્મળ પર્યાય આધાર છે અને દ્રવ્ય આધેય છે, કેમ કે નિર્મળ પર્યાયથી દ્રવ્ય જણાય છે. (સમયસાર ગાથા ૧૮૧-૧૮૩)
