________________ અથવા મુમુક્ષતા જ ઉત્પન્ન ન હોય. - ઘણું કરીને મનુષ્યાત્મા કેઈને કોઈ ધર્મમતમાં હોય છે, અને તેથી તે ધર્મમત પ્રમાણે પ્રવર્તવાનું તે કરે છે, એમ માને છે, પણ એનું નામ મુમુક્ષતા નથી. વ્યાધિ-ઉપાધિ જેવાં અનેક અનેક દુઃખને પામી રહ્યો છે. આવા સંસાર-પરિભ્રમણમાં અટવાયેલા આ જીવને મહપુણ્યના ઉદયથી કાકતાલીય ન્યાયે મનુષ્યપણું પ્રાપ્ત થયું છે. ત્યારે તેનું સાર્થકપણું કરી લેવા માટે કેવી જીવનદષ્ટિ કેળવવી જોઈએ તે શ્રીગુરુ કરુણા કરીને રૂડા ભવ્ય જીવોને બતાવે છે. આ દુનિયામાં અત્યારે અનેક ધર્મમત પ્રવર્તે છે. કેઈ પિતાને હિંદુ, કે મુસલમાન, કઈ ખ્રિસ્તી, કઈ શીખ, કેઈ જૈન, કઈ સ્વામીનારાયણ, કઈ વૈષ્ણવ, કેઈ વેદાંતી, કોઈ પારસી કે કઈ વળી અન્ય પ્રકારે માને છે. જે માતાપિતાને ત્યાં દેહ ધારણ કર્યો તે માતાપિતાના કુળને, ધર્મને, આચારને, રીતરિવાજને, માન્યતાને, ધર્મવ્યવસ્થાને, રૂઢિગત ક્રિયાઓને, ધર્મસ્થાનકોને કે પહેરવેશાદિને મનુષ્ય પિતાનાં માને છે અને એમ કરવાથી પોતે ધમી છે એવી માન્યતામાં પ્રવર્તી રહ્યો છે. મંદિર, મસ્જિદ, ગિરજાઘર, ગુરુદ્વારા, દેરાસર, ઉપાશ્રય કે અગિયારીમાં જવું, રૂઢિગત રીતે પૂજા, બંદગી, પ્રાર્થના, પ્રતિકમણ, વગેરે બલી જવાં કે શરીરની બેસવાની, ઊઠવાની, નમવાની, સ્થિર થવાની કે એવી બીજી ક્રિયાઓમાં પ્રવર્તવું તેને ધમીપણું, આરાધકપણું કે મુમુક્ષુપણું માને છે. પરંતુ આ રીત પરમાર્થ ધર્મની નથી. 1 “ગ૭ મતની જે કલ્પના, તે નહીં સવ્યવહાર ભાન નહીં નિજરૂપનું, તે નિશ્ચય નહીં સાર.”૧ | “એ છે પરપંચ સહુ પેટ ભરવા તણું, આત્મારામ પરિબ્રહ્મ ન જોયે; ભણે નરસૈંયે તે તત્વચિંતન વિના, * રત્નચિંતામણિ જન્મ પો.” - “અમને તે બ્રાહ્મણ, વૈષ્ણવ ગમે તે સમાન છે. જૈન આદિ કહેવાતાં હોય અને મતવાળા હોય તે તે અહિતકારી છે, મતરહિત હિતકારી . | ગ૭ને ભેદ બહુ નયને નિહાળતાં તવની વાત કરતાં ન લાજે, ઉદરભરણાદિ નિજ કાજ કરતાં થકા, | મોહ નડિયા કળિકાળ રાજે......ધાર તરવાની.' 1, શ્રી આત્મસિદ્ધિશાસ્ત્ર, 133, 2. ભક્તકવિ નરસિંહ મહેતા, 3, ઉપદેશછાયા, શ્રીમદ્ રાજચન્દ્ર, 6. 4. ગીરાજ શ્રી આનંદધનજી મહારાજ, અધ્યાત્મને પંથે ભણે નર ચિતામણિ છે. જેને