________________ પ્રકૃતિના વિસ્તારથી જીવનાં કર્મ અનંત પ્રકારની વિચિત્રતાથી પ્રવર્તે છે. (ચોપાઈ) /“જ્યાં શંકા ત્યાં ગણ સંતાપ જ્ઞાન તહાં શંકા નહીં સ્થાપ પ્રભુભક્તિ ત્યાં ઉત્તમ જ્ઞાન પ્રભુ મેળવવા ગુરુ ભગવાન.' / “અટળ અનુભવ સ્વરૂપ આત્મા સર્વ દ્રવ્યથી પ્રત્યક્ષ જુદો ભાસ ત્યાંથી મુક્તદશા વતે છે. તે પુરુષ મૌન થાય છે, તે પુરુષ અપ્રતિબદ્ધ થાય છે, તે પુરુષ અસંગ થાય છે, તે પુરુષ નિર્વિકલ્પ થાય છે અને તે પુરુષ મુક્ત થાય છે.”/ A ! “સમ્યકત્વવંત છે નિઃશંકિત તેથી છે નિર્ભય અને, ' છે સપ્ત ભય પ્રવિમુક્ત જેથી, તેથી તે નિઃશંક છે.” જેટલા પ્રમાણમાં આત્મજ્ઞાન પ્રગટયું હોય તેટલા પ્રમાણમાં જીવનમાં પારમાર્થિક નિર્ભયતા પ્રગટે છે; જે ક્રમે કરીને વર્ધમાન થતાં મુનિદશામાં વિકાસ પામી (આઠમા ગુણસ્થાનને અંતે) પૂર્ણ થાય છે. અજ્ઞાનરૂપી ગ્રંથી છૂટી જતાં અંતરંગ નિઃસંગતા પ્રગટે છે. અને સર્વસંગપરિત્યાગની દશા અંગીકાર કરતાં સર્વથા નિઃસંગપણું સિદ્ધ થાય છે. બાહ્યાંતર સર્વ પરિગ્રહની મમતા છોડી નિઃસંગપણું સિદ્ધ કરવાને જ્ઞાનીઓ અભ્યાસ કરે છે. જગતની અનેક પ્રકારની વિટંબણાઓમાં ફસાયેલા જીવને ઘણા પ્રકારનાં વળગણ છે તે પ્રત્યક્ષપણે જોઈ શકાય છે. અહી તે શ્રીગુરુ કહે છે કે જીવ સાથે લાગેલી (જ્ઞાનાવરણીય આદિ) કર્મપ્રકૃતિને વિસ્તાર અનંત છે અને તે તે કર્મને આધીન થઈને અજ્ઞાનપૂર્વક જીવન જીવી રહેલા મનુષ્યમાં અનેક પ્રકારની ચિત્રવિચિત્રતાઓ દેખાય છે. કેઈ કિધી છે, કઈ કામી છે, કઈ લેભી છે, કોઈ માયાચારી છે, કોઈનાસ્તિકપણે વતે છે, કોઈ આડંબરમાં ફસાયેલ છે, કઈ શોકમગ્ન છે, કોઈ ભયભીત છે, કેઈ ઉડાઉ છે, કઈ શરાબી છે, કોઈ શિકારમાં આનંદ માને છે, કઈ લડાઈઝઘડો ઉત્પન્ન કરાવે છે, કેઈ સતત નિંદામાં જ રચ્યાપચ્યા રહે છે તે બીજે વળી ખેટાં આળ લગાવીને કે ચાડી ખાઈને કલહ ઉત્પન્ન કરવામાં મશગુલ છે. 1. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, 107, * 2. એજન, 709. * 3, શ્રી સમયસાર ગાથા 228. (શ્રી હિંમતભાઈ જે. શાહ કૃત પદ્યાનુવાદ), અધ્યાત્મને પંથે