________________
મળે, મેલાં કપડાં પહેરે, શુદ્ધ ગોચરી વાપરે, બરોબર ને ! વિશેષ એ કે જે સાધુ સ્ત્રી સાથે વાત ન કરે, ઉપાશ્રયમાં આવવા ન દે ! તે મહાન વૈરાગી ગણાય.
મને ખબર નથી પડતી કે સ્ત્રી આટલી નિમ્ન છે? નફરતને યોગ્ય છે ? ભાઈ, તમે અને હું, અરે, આ ગણધરતીર્થંકર પરમાત્મા છે આ સ્ત્રીના પ્રતાપે.
સિદ્ધર્ષિ મહારાજાના ઉદાહરણથી આ વાત આજના યુગમાં સમજવાની બહુ જરૂર છે. આ ભગવંત વૈરાગ્ય રસોદ્ગાતા-વૈરાગ્યપ્રણેતા કહેવાય છે. છતાં તેમણે સંસારની બધી જ વાતોનું રસપાન કરાવ્યું છે. બધા રસો સાથે શૃંગારરસનું વર્ણન પણ કર્યું છે. મારે કહેવાનું એટલું જ કે વૈરાગ્યને અને રમૂજ-હાસ્યને કોઈ વૈરભાવ નથી. બંને સાથે રહી શકે છે. આ ગ્રંથમાં અનેક પ્રસંગો રમૂજવૃત્તિના જોવા મળે છે. ચોથા પ્રસ્તાવની એક વાત સમજીએ.
નરવાહન રાજા છે. વિમલમાલતી નામે પટરાણી છે. તેમને રિપુદારણ નામે પુત્ર છે. રિપુદારણ અભિમાની, નાની ઉંમરથી જ ઉદ્ધત-ઉદંડ હતો. શૈલરાજની મિત્રતા થઈ. તેને કારણે તેના દરેક વ્યવહારમાં અભિમાન દેખાતું હતું. તે માબાપ, દેવ-દેવીને વંદન નથી કરતો. વિદ્યાગુરુનો પણ વિનય નથી કરતો, અપમાન કરતો હતો. અધૂરામાં પૂરું – મૃષાવાદ મિત્ર બન્યો. તેને કારણે વર્તનમાં શઠતા, દુર્જનતા વધી અને સરળતા અલોપ થઈ ગઈ. ગમે તેવું અકાર્ય પણ સંતાડી દેતો હતો. મોટા મોટા અપરાધ કરીને પણ ભૂલની કબૂલાત કરતો નહિ, અને અન્ય ઉપર દોષારોપણ કરી દેતો હતો. છતાં તે સજ્જન તરીકે ઓળખાતો હતો.
રાજા “મહામતિ' નામના કલાચાર્ય પાસે ભણવા લઈ
57
