________________
થઈ મોક્ષે જાય છે. આમ, પતન-ઉત્થાન, પ્રગતિ-પશ્ચાદ્ગતિ બતાવી છે. આનાથી વિશેષ ઊંચું તત્ત્વ આ સંસારમાં બીજું શું હોઈ શકે ?
ખરેખર, આ ગ્રંથ વાંચવા, મનન કરવા યોગ્ય છે. હું તો વાંચતાં વાંચતાં પ્રસન્નતા અનુભવું છું. આ આખી કથા આપણી જ કથા છે. જે ભિખારીનું પાત્ર આલેખાયું છે તે બીજું કોઈ નહિ પરંતુ ખુદ આપણે જ છીએ. એકધ્યાને - એકચિત્તે બે-ચાર વખત આ ગ્રંથનું અધ્યયન કરવામાં આવે તો અવશ્યપણે જાત સામે પ્રશ્ન થયા વિના નહિ રહે. બહારની દુર્ગધ જોઈને નાક ઉપર હાથ મૂકનારા, બીજાનાં દુષ્કૃત્યો જોઈ મનમાં તેઓ માટે દુર્ભાવ કરનારા આપણને આપણી જાત પ્રત્યે દુર્ગછા જાગશે, પોતાને માટે ધૃણા થશે. મનોમન પ્રશ્ન થશે કે હું આટલો ગંદો? હું આટલો મનનો માંદલો ? કલ્પના પણ ન કરી શકાય તેવાં દુષ્કૃત્યો મેં કર્યા? પાંચે ઇન્દ્રિયોના વિષયોમાં આસક્ત બનેલા મેં શું શું અધમ કૃત્ય ન કર્યું? આવા અનેક પ્રશ્નો તમને હેરાન, પરેશાન કરી મૂકશે તે નક્કી સમજજો.
આ ગ્રંથ દર્પણતુલ્ય છે. દર્પણ સામે ઊભા રહો અને દેહ પર પડેલા ડાઘો દેખાવા માંડે છે, તેમ આ ગ્રંથ વાંચતાં જ મનના અશુભાદિ ભાવો નજર સામે તરવા માંડે છે. ખ્યાલ આવશે કે એક જ કલાકાર નાટકમાં પત્ની, પુત્ર, પિતા વિગેરે જુદાં જુદાં પાત્રો ભજવે છે તેમ ભવચક્કરમાં ભમતો એવો હું પણ દરેક ભવમાં પિતા, પુત્રાદિના પાત્રો ભજવતો રહ્યો, અને પરિણામે કલુષિત અધ્યવસાયના કારણે ચોરાશીના ચક્કરમાં રખડતો-ભટકતો જ રહ્યો છું. ભાઈ, જો આટલો પણ બોધ – અનુભવ થાય તો કદાચ ભવભ્રમણથી છૂટી ન શકીએ પણ આ ઘટમાળથી છૂટવાનું મન તો થાય જ. સાથે સાથે હૈયાની
35
