________________
१४२
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
[बारह] द्वादश । 'क-ग-ट-ड०' (२७७) द्लुक् । अनेन दस्य रः । 'दश-पाषाणे हः' (१।२६२) शस्य हः । प्रथमा जस् । 'जस्-शसोलुंक्' (३।४) जस्लुक् बारह ।
[ तेरह] त्रयोदश । 'एत् त्रयोदशादौ स्वरस्य सस्वरव्यञ्जनेन' (१११६५) त्रयोस्थाने ते० । अनेन दस्य रः । 'दशपाषाणे हः' (१।२६२) शस्य हः । प्रथमा जस् । 'जस्-शसोलुंक्' (३।४) जस्लुक तेरह ।
[गग्गरं ] गद्गद । 'क-ग-ट-ड०' (२७७) द्लुक् । 'अनादौ०' (२१८९) गस्य द्वित्वं-ग० → ग्ग० । अनेन दस्य रः । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म् । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः गग्गरं ।
[ते दस ] दश । 'श-षोः सः' (१।२६०) श० → स० दस ।
[चउद्दह] चतुर्द(द)श । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक् । 'सर्वत्र०' (२२७९) लुक् । 'अनादौ०' (२१८९) दस्य द्वित्वम् । 'दश-पाषाणे हः' (१।२६२) शस्य हः चउद्दह ॥२१९।।
__ कदल्यामद्रुमे ॥ ८।१।२२० ॥ कदलीशब्दे अद्रुमवाचिनि दस्य रो भवति ॥ करली । अद्रुम इति किम् ? कयली केली ॥ [कदल्यामद्रुमे] कदली सप्तमी ङि । अद्रुम सप्तमी ङि । [करली] कदली । प्रथमा सि । अनेन दस्य रः । 'अन्त्यव्य०' (१।११) स्लुक् करली मृगविशेषः ।
[कयली ] कदली । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) द्लुक् । 'अवर्णो यश्रुतिः' (१।१८०) अ० → य० । प्रथमा सि । 'अन्त्य०' (१।११) स्लुक् कयली ।
[केली] कदली । 'वा कदले' (१।१६७) दकारेण सह कस्य के । प्रथमा सि । 'अन्त्यव्य०' (१।११) स्लुक् केली ॥२२०॥
प्रदीपि-दोहदे लः ॥ ८॥१॥२२१ ॥ प्रपूर्वे दीप्यतौ धातौ दोहदशब्दे च दस्य लो भवति ॥ पलीवेइ । पलितं । दोहलो ॥ [प्रदीपिदोहदे लः ] प्रदीपिश्च दोहदश्च = प्रदीपिदोहदम्, तस्मिन् = प्रदीपिदोहदे । सप्तमी ङि । ल प्रथमा सि ।
[ पलीवेइ ] प्रपूर्व० 'दीपैचि दीप्तौ' (१२६६) दीप् । प्रदीप्यन्तं(मानं) प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिग्प्र० → इ० । वर्त्तः तिव् । 'णेरदेदावावे' (३।१४९) एत्त्वम् । अनेन दस्य लः । 'सर्वत्र०' (२७९) लुक् । 'पो वः' (१।२३१) पे० → वे० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० पलीवेइ ।
[पलित्तं ] प्रदीप्त । अनेन दस्य लः । 'सर्वत्र०' (२१७९) लुक् । 'हुस्वः संयोगे' (१९८४) ली० → लि० । 'कग-ट-ड०' (२७७) प्लुक् । 'अनादौ०' (२।८९) तस्य द्वित्वं - त० →त्त० । प्रथमा सि । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१९२३) अनुस्वारः पलित्तं । [ दोहलो ] दोहद । अनेन दस्य लः । प्रथमा सि । 'अत: सेझैः' (३।२) सि० → डो० → ओ० दोहलो ॥२२१॥
कदम्बे वा ॥ ८॥१।२२२ ॥ कदम्बशब्द दस्य लो वा भवति ॥ कलम्बो । कयम्बो ॥
[कदम्बे वा] कदम्ब सप्तमी ङि । वा प्रथमा सि ।
