Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics Part 02

SR No.: 006960
Original Sutra Author: N/A
Author: V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology
Publication Year: 1990
Total Pages: 768
Language: English
Classification: Book_English
File Size: 12 MB

Page 404

340
Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics
(व्यापृत) engaged in.
This gatha is quoted here as an example of the so-called figure Pihita. Bhoja, however, emphatically states that the so-called figures Pihita, Apihita, Tadguna and Atadguna are nothing but the figure Milita : 'पिहितमपिहितं तद्गुणोऽतद्वण इतीमान्यपि मीलितान्येव । शृं. प्रकाश, पृ. ४०१.
145. Bhoja cites this gāthā as an example of the alleged figure Apihita, which is,
in fact, a variety of the figure Mīlita.
Bhoja's comments on this gatha run as follows :- अत्र दृष्ट्या यन्न दृष्टः, संभाषितया यन्न संभाषितो न चाभ्यागतोपचारो विहितस्तेन तदनुरागः परं न पिहित: प्रत्युत छादनेन छेकानां प्रकटित इत्यपिहिताख्योऽयं मीलितभेद: । - सरस्वती, पृ. ३७४.
147. Bhoja cites this gāthā as an example of one of the varieties of Bhrāntiḥ (Error),
called 'Abadhita atattve tattvarāpa.' His comments on this gatha run as follows: अत्र सुरवधूस्तनमण्डले करिकुम्भत्वेन गृहीतेऽतत्त्वरूपे यन्मिथ्यैव तत्त्वारोपणं न चानन्तरं बाधकोपन्यास: कृतस्तेनेयमबाधिता अतत्त्वे तत्त्वरूपा भ्रान्ति: । - सरस्वती पृ. ३६४.
148. पूस - (= शुक-) वंद (=वृन्द)-aflock of parrots; हसिअं (=हसितं) सहत्थतालं (स्वहस्त-ताल)
They laughed and clapped their hands in wonder and amusement.
Bhoja cites this gāthā as an example of another variety of Bhrāntiḥ, called 'Atattve tattva-rupākhya badhita Bhrantih'. He thus comments on the gatha : अत्र पत्र-फलितोऽयं न्यग्रोध इत्यतत्त्वरूपे तत्त्वबुद्धावुत्पन्नायां य उत्तरकालमपत्रतानिष्फलता प्रत्ययस्तेन --- भ्रान्ति: । - सरस्वती, पृ. ३६४.
Ratnesvara in the course of his comments says : शुकचञ्चुपुच्छानां पक्वन्यग्रोधफलनवपलाशसादृश्यम् । यद्यपि नात्र बाधो ऽ भिहितस्तथापि उड्डीण इत्यनेनार्थाभावविषया प्रतीति: क्रियते । कथमन्यथा हसितहस्ततालरूपन्यास: स्यात् । - पृ. ३६४.
149. This gātha is cited also in SK in identical context. Bhoja cites it as an example
of Bhrāntih (Tattve atattvarūpā hānahetuh). His comments run as follows:
अत्र पारमार्थिकीष्वपि नदीषु मृगतृष्णाप्रतारित: सन् यन्न मृग: पय: पातुं प्रतिपद्यते प्रत्युत त्यजति तेनेयं तत्त्वेऽप्यतत्त्वरूपा हानहेतुर्भ्रान्ति: । सरस्वती, पृ. ३६५.
150. For this Apabhramsa passage, vide Appendix I.