Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics Part 02

SR No.: 006960
Original Sutra Author: N/A
Author: V M Kulkarni
Publisher: B L Institute of Indology
Publication Year: 1990
Total Pages: 768
Language: English
Classification: Book_English
File Size: 12 MB

Page 400

336
Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics
example illustrates the variety. Bhoja thus comments on this găthă in SK :
अत्र प्रौढानां सुशिक्षितं सुरत-कर्म, अप्रौढस्त्रीणां पुनरशिक्षितं सुखयतीति कर्मान्तरलक्षणेभ्यो धर्मेभ्य: सुशिक्षिताशिक्षितरतकर्मलक्षणा धर्माः स्त्रीधर्मव्यतिरेकेण प्रतिपाद्यन्त इति धर्मव्यतिरेकरूपोऽयं सारः । -सरस्वती, पृ. ३३८.
This very gāthā is again cited by Bhoja on p. 635 with some variants :
पोढमहिलाणं जं सुछ सिक्खिरं तं रए सुहावेइ ।। जं जं असिक्खि णववहणं तं तं धिइं देठ (?देइ) ||
__ सरस्वती, पृ. ६३५.
(--- यत् सुष्ठ शिक्षितं ---| --- धृतिं (ददाति) |).
128. Bhoja cites this gāthā as an example of the variety of Bhāva, called Sodbhedah.
He comments on the găthā as follows :
अत्र सालोक एव सूर्ये गृहपतेहागमनं गृहिण्याश्च यत्पादधावनं तदावाभ्यामद्य वेश्मनो न निर्गन्तव्यमिति भावः । स च द्वयोरपि हासेनाभित उद्भिद्यत इत्यभित: सोद्भेदोऽयं भाव: । - सरस्वती, पृ. ३७७.
Bhoja later on cites this gathā to illustrate one of the eight types of nāyikā, called svädhīnapatikā- who is absolute mistress of her lover, and he her obedient slave.
Bhuvanapala's comments on this gatha thus run : ---अनया प्रयुक्त्या अवरुद्धोऽहमनयेति हसत: । साऽपि कीदृशी । हसन्ती स्मयमाना । अथ मा खल्वयम् अन्याङ्गनासंभोगसुखलालसतया निर्यासीदिति व्यपदेशेन प्रियं निरुणद्धीति । असमय एव पादप्रक्षालनम् उभयाभिप्रायपरिज्ञानं च उभयोर्हासहेतु: । - गाहाकोस,
पृ. ६४.
129. Hemacandra reads 'हंद पलोएसु' (8.2.181) and explains हंद as गृहाण 'Take this'.
Bhoja cites it as an example of the variety of Bhāva, called Sodbheda. The first example illustrates भाव-अभित: सोद्भेदः, whereas this second illustrates भाव - एकत: सोद्भेदः | Bhoja thus comments on this gatha : अत्र सुतस्य दन्तोद्गमाद् अहमुपभोगयोग्यस्मीति गृहिण्या एवमभिप्राय: प्रकर्षविकासितनयनतयोद्भिद्यते; न पुन: पत्युरित्येकत: सोद्भेदोऽयं भाव: । - सरस्वती, पृ. ३७७.
According to Bhuvanapāla, the hidden meaning of the gāthäis as follows: "The wife cleverly suggests to her husband that sexual relations, suspended during her pregnancy and since her delivery, can now be resumed." Gāhākosa. (Notes,