________________
532
SAHRDAYĀLOKA "sabdo'yam lāksaniko vyāpāro lakṣaṇā bhaved yasya, etallakṣaṇam asyāḥ
sāmānyam laksyate pūrvam.” (Ekāvali II. 4) He proceeds,
‘mukhyárthā’nupapattau tadyoge rūdhito’thavā phalāt, anyo’rtho yadi laksyo bhavati
tadā laksaņā’bhimatā.” (II. 5, ibid) “mukhyasya arthasya bādhaḥ, tena sambandhaḥ, prasiddhiḥ prayojanam vā laksanāyām upayujyate. tataś ca mukhyárthasya bādhe tenaiva sambandhe mukhyena arthena a-mukhyártho yal laksyate, sa āropitaḥ śabda-vyāpāraḥ, sántarārtha-nistho laksanā. tatra kuśala ity adau rūdhito laksanā, gangāyām ghosa ity adau tu prayojanāt.
It may be noted that Vidyādhara uses the term “mukhyárthá-nupapattau” for 'mukhyārtha-bādha' which of course he mentions in his vștti. Again he resorts to the titles such as jahat-svārthā and a-jahat-svārtha and later observes that the same are termed laksana-laksanā and upādāna-laksanā. Vidyādhara observes (II. 6, 7, Ekāvalī)
“sabdórpayati parártham
yady ātmānam tadā jahat-svārthā” (II. 6a) ... iyam eva aprastutā’der alamkārasya bījam. iyam tu laksana-laksaneti parair abhidhīyate.
'sā viparītā yasyām laksayati padam sva-vācya-viparītam.” (II. 6B) iyam eva vyājastuter bijam. "siddhi nija-kriyāyāh kartum yasyām parasya śabdena, āksepaḥ kriyate'sāv
ajahat-svārthā samākhyātā.” (II. 7) ... iyam eva samāsokty āder bījam. iyam punar upādāna-laksaneti matántare giyate...
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org