________________
કરવા લાગ્યા. ભવ્ય જીવાના હૃદય-કમળાને વિકાસ કરતા કરતા, સુધર્માવામી દ્વારા પોષાએલ ચતુર્વિધ સંઘ રૂપી વાડીનું પોતાના ઉપદેશ અમૃતદ્વારા, સિચન કરતાં ઉપશમ, વિવેક અને વિરમણુ આદિપુષ્પાથી પુષ્પિત કરતાં અને આત્મકલ્યાણુરૂપ ફળોથી ફલિત બનતાં વિચરવા લાગ્યા.
આ પ્રમાણે વિચરતાં કાલ અવસરે કાલ કરી તેઓ સ્વર્ગમાં ગયા. સ્વર્ગથી ચ્યવી મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં ઉત્પન્ન થશે, ને ત્યાંથી કં ક્ષય કરી, સિદ્ધ ગતિને પામશે. (સૂ૦ ૧૨૧)
ટીકાના અસ્પષ્ટ છે (સૂ૦ ૧૨૧)
ઉપસંહાર ઔર ગ્રન્થસમાપ્તિ
ઉપસ હાર
મૂળના અ—હવે સૂત્રકાર આ કલ્પસૂત્રને કલ્પવૃક્ષ સમાન નિરૂપિત કરી તેનું ફૂલ બતાવે છે. કલ્પસૂત્રરૂપ ભગવાન મહાવીરનું આ ભવ-વૃક્ષ છે! નયસારને ભવ, આ ભવ-વૃક્ષની ભૂમિ છે. ભાવનાએ, તે ભવવૃક્ષની કયારી છે. આ વૃક્ષમાં સકિત તેનુ' બીજ છે; અને નિઃશકિત આદિ પાણી છે. ॥ ૧॥ નને જન્મ અંકુર છે. વીસ સ્થાનકે એ મહાવીરના ભવવૃક્ષની વાડ છે. મહાવીરને ભવ વૃક્ષ છે, ને ગણધા તેની શાખાઓ છે. ॥ ૨ ॥ ચતુર્વિધ સંઘ શાખામાંથી ફૂટેલી પ્રશાખાઓ છે. સમાચારીએ તેના પાંદડા છે. ત્રિપદી તેનું ફૂલ છે. ખાર અંગ (દ્વાદશાંગી) વૃક્ષની સૌરભ-સુગંધ છે. ૫ ૩૫ મેક્ષ તે વૃક્ષનું ફળ છે. અવ્યાબાધપણુ અનંતતા, અને અક્ષય સુખ, તે વૃક્ષના રસ છે. આ પ્રકારે કલ્પસૂત્ર, વીર ભગવાનનું ભવવૃક્ષરૂપ છે. ૫૪
આ કલ્પસૂત્ર ભવ્ય જીવેાના મનારથા સફળ કરવાવાળું કલ્પવૃક્ષ છે. અભીષ્ટ પ્રદાન કરવાવાળુ છે. વિનયપૂર્ણાંક તેનુ' નિત્ય સેવન કરતાં આ સૂત્ર સર્વોત્કૃષ્ટ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરાવે છે. ા પા
(ઇતિ કલ્પસૂત્રને ગુજરાતી અનુવાદ સંપૂર્ણ )
ટીકાના અથ—સૌથી પહેલાં વૃક્ષની ઉત્પત્તિને ચેાગ્ય સારી જમીન જોઈ ને કયારી બનાવીને આમ્ર આદિ રસદાર ફળાનાં બીજ ત્યાં વાવવામાં આવે છે. પછી તેને પાણી પાવામાં આવે છે. ત્યારબાદ તે ખીજ અંકુર રૂપે ઉગે છે. તેના રક્ષણ માટે વાડ બનાવાય છે. આ પ્રકારના પ્રયત્નાથી તે ખીજ પાન, ડાળિયા, અને પ્રશાખાએ (ટહનચેા) વાળાં વૃક્ષ રૂપે પરિણમે છે. તે વૃક્ષાને સરસ અને સુગ ંધિદાર ફૂલા અને ફળે આવે છે.
એજ પ્રમાણે આ કલ્પસૂત્ર ભગવાનનાં ભવ-વૃક્ષ જેવું છે. તેની ભૂમિ-ઉત્પત્તિ સ્થાન નયસારને ભવ છે. અનિત્ય અશરણુ આદિ ખાર ભાવના તેની કયારી છે. સામકિત તેનું બીજ કહેવાયું છે. નિઃશ ંકિત આદિ સમ્યકૃત્વના આઠ આચાર તેને સિંચવાનાં જળ જેવાં છે. વીસ સ્થાનક તેની વાડ છે. એવે આ વીર ભવ વૃક્ષના જેવા છે.
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૨
૧૪૭
