________________
ગૌતમસ્વામી કે કેવલજ્ઞાનપ્રતિ સે દેવોં કે ઉસકા મહોત્સવ મનાને કો વર્ણન
ભાવ સંબધી પરિધિએ (સીમા) વિનાનું તથા શાશ્વત-સ્થાયી અને સર્વોત્તમ કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન ઉત્પન્ન થયું. ભગવાન ગૌતમ સર્વજ્ઞ અને સર્વદશી થઈ ગયા. તે સમયે ભવનપતિ વ્યંતર, તિષિક અને વિમાનવાસી ચારે નિકાના દેવ અને દેવીઓએ પોતપોતાની અદ્ધિ-સમૃદ્ધિની સાથે ગૌતમ સ્વામી પાસે આવીને કેવળજ્ઞાનને મહોત્સવ ઉજવ્યું. તે સમયે ત્રણે લોકમાં આનંદ આનંદ છવાઈ ગયે.
મહાપુરુષોની સઘળી ક્રિયાઓ હિતકારી હોય છે. જુઓને, ગૌતમ સ્વામીને પિતાની વિદ્યાનું અભિમાન થયું તે તેથી તેમને સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત થયું. એટલે કે અહંકારથી પ્રેરાઈને તેઓ ભગવાનને પરાજિત કરવા ઉપડ્યા તે સમ્યક્ત્વ પામ્યા. એ જ પ્રમાણે તેમને રાગભાવ ગુરુભક્તિનું કારણ બને. ભગવાનના વિરહથી ઉત્પન્ન થયેલ ખેદ કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિનું કારણ બન્યું. આ પ્રમાણે ગૌતમ સ્વામીનું આખું ચરિત્ર આશ્ચર્યજનક-અનેખું છે. જે રાત્રે
દીપાવલ્યાદી પ્રસિદ્ધિ કે કારણ કા વર્ણન
શ્રમણ ભગવાન મહાવીર કાળધર્મ પામ્યા, તે રાત્રિને દેએ દિવ્ય પ્રકાશથી પ્રકાશિત કરી નાખી હતી. ત્યારથી તે રાત્રિ “દીપાવલિના આ નામથી પ્રસિદ્ધ થઈ મલ્લકી જાતિના કાશી દેશના નવ ગણરાજાઓએ તથા લચ્છકી (લિચ્છવી) જાતિના કેસલ દેશના નવ ગણરાજાઓએ, આ રીતે અઢારે ગણરાજાઓએ સંસાર જન્મમરણને અન્ત લાવનાર બે બે પિષધપવાસ કર્યા. પિષધ એટલે કે ધર્મની પુષ્ટિ કરનાર ઉપવાસ પોષપવાસ કહેવાય છે. અથવા ધમનું પિષણ કરનાર, આઠમ આદિ પર્વ દિને કરાતા, આહાર આદિને ત્યાગ કરીને જે ધર્મધ્યાન પૂર્વક નિવાસ કરાય છે, તે પિષધોપવાસ કહેવાય છે. બીજે દિવસે એટલે કાતક શદી એકમે દેવોએ ગૌતમ સ્વામીના કેવળજ્ઞાનને મહોત્સવ ઉજવ્યો હતે. તે કારણે તે દિવસે-કાર્તક સુદી એકમ-નૂતન વર્ષને પ્રથમ દિવસ કહેવાય. ભગવાન મહાવીરના મોટા ભાઈ નન્દિવર્ધન, ભગવાને મોક્ષ પ્રાપ્ત કર્યો તે સાંભળીને, શેકના સાગરમાં ડૂબીને ઉપવાસ કર્યું હતું ત્યારે નન્દિવર્ધનની બેન સુદર્શનાએ તેમને શાત્વના દઈને અને પિતાના ઘેર લાવીને ઉપવાસનું પારણું કરાવ્યું. આ કારણે કાર્તક સુદી બીજ “ભાઈ બીજ”ને નામે પ્રખ્યાત થઈuસૂ૦૧૧૬ો.
શ્રી કલ્પ સૂત્રઃ ૦૨
૧૩૯
