________________
ગણિકાને સમજાવી, વધારે ધન આપી તેની પાસેથી વસુમતીને મેળવી લીધી. શેઠ અને તેની પત્ની મૂલા તેને પોતાની પુત્રી સમાન ઉછેરવા લાગ્યા.
કંઈ એક ઉનાળાની ઋતુમાં ધનાવહ શેઠે અગત્યના કામને લીધે બહાર ગયા હતા. ગરમી અને પ્રચંડ તાપને લીધે અકળાતા તેએ ઘરમાં દાખલ થયા. તે વખતે કઈ પણ નકર કે શેઠાણીની હાજરી જોવામાં આવી નહિ. પેાતે ગરસીથી ઘણા આકુળ-વ્યાકુળ થતા હતા. આ જોઈ વસુમતી બહાર આવી અને શેઠે ના પાડવા છતાં પેાતાના પિતાતુલ્ય ધનાવહ શેઠના પગ ધેાવા લાગી. પગ ખેતી વખતે વસુમતીના અખાડા છૂટા થઈ જવાથી તેની લટો નીચે પડી ખરાબ થશે ને રગદોળાશે એવા વિચારથી અબાડાને પોતાના હાથમાં લઈ શેઠે બાંધી દીધેા. આજ સમયે મૂલા શેઠાણ ખારીમાં બેઠી હતી. તેણે આ બધું નજરેશનજર નિહાળ્યું, આથી તેનું મન ચગડોળે ચડયુ. અને વિચારવા લાગી કે આ કન્યાનું પાલન-પેષણ કરવામાં મેગ...ભીર ભૂલ કરી છે. કદાચ શેઠ આ છે!કરી સાથે લગ્નગ્રંથીથી જોડાઈ જશે તે મારી કફોડી સ્થિતિ થઈ જશે. રેગ અને દુશ્મનને ઉગતાં જ ડામવા જોઇએ! આવા વિચાર મનમાં આણી વસુમતીનું કાસળ કાઢી નાખવા તે તત્પર થઈ.
કોઈ એક વખતે શેઠને બહારગામ જવાનું થયું. સમયના લાભ લઈ તેણીએ એક હજામને બેલાબ્યા અને વસુમતીના મસ્તકનું મુંડન કરાવી નાખ્યું. તેના હાથપગમાં બેડીએ નાખી તેને લેયરામાં હડસેલી મૂકી અને ભેાંયરાને તાળું વાસી પાતે મેડી પર ચડી ગઈ. મેડી પર આવી કપડાંલતાથી સજ્જ થઈ પોતાના પિયેર પહોંચી ગઈ. આ ભોંયરામાં વસુમતી ભૂખ અને તૃષાથી પીડિત થઈ વિચારવા લાગી કે—
<<
કયાં તે રાજકુલ મારૂ, કયાં આ દુર્દશા મારી; કયા એ પૂર્વકર્માએ, કરી છે આ દશા મારી, ”
એટલે કે ‘કયાં મારૂ' રાજકુળ અને કયાં આ ભેાંયરાનુ કેદખાનુ...? કયા અશુભ કર્મોના આ વિપાક હશે' આમ વિચારે ચડતાં તેણીએ કેદમાંથી મુક્ત થાઉં ત્યાં સુધી તપની આરાધના કરીશ’ એવા નિશ્ચય કર્યો. અને આ આરાધના સાથે તેણે નમસ્કાર મંત્રના જાપ શરૂ કર્યા. આમ કરતાં તેણીએ ત્રણ દિવસ પસાર કર્યો. ચેાથે દિવસે શેઠ ઘેર આવ્યા. વસુમતીને નહિ દેખવાથી નોકરવને પૂછ્યું. નેકરવર્ગને શેઠાણીએ મનાઇ કરેલ હાવાથી તેએ કાંઈ જવાબ આપી શકયા નિહ. નાકરા તરફથી જવાબ નહિ મળતાં શેઠ ક્રોધે ભરાયા અને ઘરની બહાર ચાલ્યા જવાના સર્વેને હુકમ કરી. આ નાકરવર્ગની અંદર એક વૃદ્ધ દાસી હતી. તેણે જીવના જોખમે પણ વસુમતીને બચાવી લેવા દૃઢ નિશ્ચય કર્યાં. મન મજબૂત કરી તે દાસીએ શેઠને સર્વ હકીકતથી વાકેફ કર્યા. આ સાંભળી શેઠ ભોંયરા પાસે પહોંચ્યા, તાળું તેડી વસુમતીને બહાર કાઢી. બે ત્રણ દિવસથી ભૂખી-તરસી છે' એમ જાણી ઘરમાં અન્નને માટે શેાધ કરી, પણ કયાંય કોઈ પણ પ્રકારનું અન્ન તેમને હાથ આવ્યું નહિ. તપાસ કરતાં કરતાં ભેંસને ખાણમાં આપવાના અડદને ચુલે ઉકળતા જોયા. ઝડપ લઇને તેમણે સૂપ હાથમાં લીધું, અને તેમાં અડદના બાકળા લઈ સુમતી પાસે આવી તેની સામે ધર્યા. ‘હું હમણાં આવું છું' એમ વસુમતીને કહી તે ખેડી તાડવા માટે લુહારને ખાલાવવા ગયા. વસુમતી આ અડદનાં ખાકળાવાળા સુપડાને હાથમાં લઈ વિચારવા લાગી કે ‘આજ સુધી તે કોઈ પણ પ્રકારના તપની પૂર્તિ પહેલાં અન્નદાન આવ્યું છે, અને અન્નનુ' દાન આપ્યા પછી જ મેં
પારણુ કયુ છે, તે આ
શ્રી કલ્પ સૂત્ર : ૦૨
૮૪