________________
કપિલ ચરિત વર્ણનમેં સંસાર કી અસારતા કા વર્ણન
66
અધુરે બલાસમ્મિ '' ઇત્યાદિ.
અન્વયાય—યુવે- ધ્રુવે એક સરખી સ્થિતિથી રહિત ભવભવમાં જીવાને ભ્રમણ કરવાથી કાઈ પણ્ સ્થાનમાં જવા આવવાના પ્રતિમધના અભાવને લઈ અનિશ્ચલગતાત્તયમિત્રરાશ્ર્વતે અનિત્ય-ક્ષણભ’ગુર હૈ।વાથી નિત્ય નથી. दुःख પઙરાદ્-દુ:ણુપ્રચૂò અશાતવેદનાવાળા શારીરિક માનસિક કષ્ટોથી ભરેલા-જન્મ જરા, મરણ આધિવ્યાધિથી પરિપૂર્ણ –એવા સંચામ્નિ-સવારે સંસારમાં તન્મય' * નામ હોન્ત-સત્ મક જ નામ મવેત્ એવું ક્રિયાનું અનુષ્ઠાન કર્યું થઈ શકે છે. નાર' તુય ન પચ્છેગ્ગા—ચેના, યુતિને નક્કેચમ્ કે જેનાથી નરકાદિકની વેદના ભાગવનાર ન મનુ,
ભાવા—અહિં કપિલમુનિ પાતે પાતાની મુનિમર્યાદાને લક્ષમાં રાખીને કહી રહ્યા છે, જો કે તે કેવલી છે—સ ંશય અને દુગતિમાં જવાને તેમને સવ થા અભાવ થઇ ચૂકયા છે. છતાં પણુ ખીજાને પ્રતિધ આપવા માટે તેમનુ આ થન આપેક્ષિક છે. તેએ આ ગાથામાં એવું પ્રગટ કરે છે કે, આ સંસાર અધ્રુવ, અશાશ્વત અને પ્રચુર દુઃખેાથી ભરેલા છે. એમાં એવું કાઈ પણ સ્થાન નથી કે જેમાં આ જીવે જન્મ મરણુ ન કર્યુ. હાય. કહ્યું પણ છે—
સંસારની એક વાળ જેટલી પણ ભૂમિ એવી નથી ખચી કે જ્યાં આ પ્રાણીએ વિચિત્ર કમ્હરૂપી અવનવા વેષને ધારણ કરી નાચ ન કર્યાં હાય.
આ જીવ ખૂબ નાચ્ચા અને અનેક વેશેાને બદલાવતા રહ્યો, વત માનમાં પણ એ એમજ કરી રહેલ છે, એના કાઈ પણુ વેશ શાશ્ર્વત નથી. કહ્યું પણ છે— “ સંનિહિત અપાયાવાળું આ શરીર છે, આપત્તિઓના સ્થાન રૂપ આ સઘળી સ`પત્તિએ જ છે, જેટલા પણ સંચાગા છે તે વિયેાગાથી ભરેલા છે. એવી જગતમાં કોઈ પણ વસ્તુ નથી કે જે ઉત્પન્ન થઈ ને નાશ ન પામી હાય, અર્થાત્ સર્વ વસ્તુ નાશવન્ત છે. ક્રી પણ કહ્યું છે–રાજ્ય, ઐશ્વર્ય, ધન, કનક, પરિજન, પુરજન, રાજાના સ્નેહ, આદિ સમસ્ત ચલ જ છે. તે ત્યાં સુધી કે, દેવાના વૈભવ પણ ક્ષણુ વિનશ્વર છે. રૂપ, આરોગ્ય અને મળની તા વાત જ કયાં રહી ? વધુ શું કહેવામાં આવે ? આ જીવન પણ એક દિવસ જોત જોતામાં નાશ પામી જવાતું છે. જે લેાકેા બીજાને આરામ પહેાંચાડવા સતત પ્રયાસે કરતા હોય છે તે પણ એક દિવસ કુચ કરી જવાના છે, આ જગતમાં તે પછી એવી કઈ અચલ વસ્તુ છે, કે જે અચલ ધ્રુવની જેમ શાશ્વત હોય ? આથી એ નિશ્ચિત છે કે, અમારો સંસારી જીવાના આર’ભ, પરિગ્રહ, અલિકવચન આદિક સઘળાં અનુષ્ટાન દુર્ગતિએ લઇ જનારા છે. । ૧ ।
શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
૧૨૧
