________________
મુનિયોં કે આચાર નિરૂપણ મેં મહર્ષિયોં કે સ્વરૂપ નિરૂપણ
અધ્યયન ત્રીજું બીજા અધ્યયનમાં એ નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું હતું કે-સાધુએ ધીતા (દઢતા) ધારણ કરવી જોઈએ, એ ધીરતા આચારમાં હોવી જોઈએ. અનાચારમાં નહિ; તેથી “ક્ષુલ્લકાચારકથા' નામક આ ત્રીજા અધ્યયનમાં અનાચારના નિરૂપણપૂર્વક મુનિઓના આચારનું નિરૂપણ કરવામાં આવે છે ખુદ ઈત્યાદિ.
સંયમમાં સારી રીતે સ્થિત, સંસારથી મુક્ત, સ્વ પર ઉભયનું ત્રાણ (રક્ષણ) કરનાર અર્થાત્ પ્રત્યેકબુદ્ધ-પોતાના આત્માના ત્રાતા, તીર્થંકર પરના ત્રાતા, અને સ્થવિરઉભય-(સ્વ-પર) ના ત્રાતા હોય છે, તેથી એ સર્વ વ્યાયી કહેવાય છે. એ નિર્ગથ મહર્ષિઓને એ (આગળ બતાવવામાં આવનારા બાવન અનાચાર) આચરવા ગ્ય નથી.
પાંચ આસોથી વિરમણ, પાંચે ઈન્દ્રિયને નિગ્રહ, ક્રોધાદિ ચાર કષાયોને જીતવા, ત્રણ દંડને ત્યાગ કરવારૂપ સંયમમાં દૃઢ આત્માવાળા, પ્રસિદ્ધ વિશેષ પ્રકારની પરમાર્થ ભાવના ભાવીને શરીર આદિની મમતાથી મુક્ત, અથવા એ વિષય-કષાય ભવ-ભ્રમણના દુઃખરૂપી વૃક્ષને સીંચનારા છે, માતા-પિતા ભાઈ-બંધ કુટુમ્બ પરિવાર એ સર્વની મમતા સંસારબંધનનું કારણ છે, પૃથ્વીકાય આદિ છે જીવનિકાયમાં મારો આત્મા અનંતવાર ઉત્પન્ન થઈને નાના પ્રકારની પીડા એનો અનુભવ કરી ચૂકી છે. વાસ્તવમાં કોઈપણ મારું નથી, આ રાગાદિ દેષ જીવરૂપી હરણને માટે વ્યાધ (પારધી ) ની સમાન હોવાને કારણે મહાન શત્ર છે, ખેદની વાત છે કે હું એ વેરીઓને વશ પડીને પોતાના પરમ અસ્પૃદય સ્વરૂપ મોક્ષના સાધનમાં પણ અસમર્થ બની ગયું છું. મને ધિક્કાર છે. કહ્યું છે કે
કેવું કર્ણમધુર ગીત છે, કેવું નેત્રને લેભાવનારું નૃત્ય છે, કે જિહ્વાને પ્રિય સ્વાદ છે, કેવી નાકને આકર્ષિત કરનાર સુગંધ છે, અને સ્ત્રી આદિને સ્પર્શ કે સુખકારી છે, એ પ્રમાણે અનુભવ કરાવીને પરમાર્થનું સત્યાનાશ વાળનારી પિતાને સ્વાર્થ સાધવામાં ધૂર્ત એ દગાબાજ પાંચે ઈક્રિએ, હાય મને મારી આત્મિક-સંપત્તિથી વંચિત કરી નાંખે -મને લુંટી લીધો.” (૧) "
એ પ્રકારની ભાવનાઓ દ્વારા રાગાદિ શત્રુઓથી સર્વથા મુક્ત થનારા, સંસાર ભ્રમથી ભયભીત ભવ્ય જીવોની તથા આત્માની રક્ષા કરનારા, બાહ્ય અને આત્યંતર પરિગ્રહરૂપી ગ્રંથિથી રહિત, મહાન ઋષિ તીર્થકર આદિ, યા જન્મ જરા-મરણનાં દુઃખોથી રહિત હોવાને કારણે એકાંત આનંદસ્વરૂપ મોક્ષને પ્રાપ્ત કરનારા મુનિઓને માટે, આગળ કહેવામાં આવનારા બાવન અનાચાર્ (અનાચીણું) છે. અર્થાત્ એ બાવન અનાચાર મુનિઓને સેવવા યોગ્ય નથી. અહીં છઠ્ઠી વિભક્તિવાળાં અનેક વિશેષણ આપવામાં આવ્યાં છે, એ બધામાં પહેલાં-પહેલાંના વિશેષ કારણ છે અને પછી-પછીનાં કાર્ય છે. જેમકે-સંયમમાં સારી રીતે
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
