________________
લેપથી મુકત થતાં લઘુ થઈને જલની ઉપર આવી જાય છે, તેમ કથી મુક્ત થઈને આત્મા લાકના અગ્રભાગ પર વિરાજમાન થઈ જાય છે. (૨)’
અથવા, જેમ હવા આદિ કોઇ માધક ન હાવાથી દ્વીપની ન્યાત ઉપર જ જાય છે, બીજકોષને બંધ તૂટવાથી એર'ડાનું બીજ ઉપર જ જાય છે, તેમ આત્માના ઊધ્વગમનના વિરોધી કમ'ખ'ધના સવથા અભાવ થઇ જવાથી આત્મા ઊધ્વગતિ જ કરે છે.
જેમ એરંડાનું ખીજ પહેલાં ઉપર જઈને પછી નીચે પડી જાય છે, તેમ આત્મા પડી શકતા નથી કારણ કે નીચે પાડવાનું' કારણુ ગુરૂત્વ ગુણ આત્મામાં નથી એ પહેલાં કહેવામાં આવેલું જ છે.
પ્રશ્ન—હૈ ગુરૂ મહારાજ ! શરીરના અભાવ હાવાથી સિદ્ધોના આત્માના પ્રદેશે। પારાની પેઠે ફ્લાઇ કેમ જતા નથી ?
ઉત્તર--હું શિષ્ય ! અત્મપ્રદેશાને ફેલાવનારા નામક ના અભાવ હેવાથી તથા પ્રદેશવન્દ્વ ગુણને સદ્ભાવ હાવાથી સિદ્ધોના આત્મપ્રદેશ ફેલાતા નથી.
સિદ્ધોના ચરમ શરીરથી ત્રિભાગ એછી, એકહાથત્રણસેા તેત્રીસ (૩૩૩) ધનુષ અને મત્રીસ (૩૨) આંગળની તથા જઘન્ય એક રત્નિ અને ઉત્કૃષ્ટ આઠ આંગળની અવગાહના હૈાય છે. મરૂદેવીના શરીરની અવગાહના સવા પાંચસે (૫૨૫) ધનુષ્યની હતી, તેમાંથી ત્રીજો ભાગ આદેશ કરવાથી સાડા ત્રણસેા (૩૫૦) ધનુષ્યની અવગાહના થાય છે. કિન્તુ અહી ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના ત્રણસેાને તેત્રીસ ધનુષ અને ખત્રીસ આંગળની બતાવી છે, તેથી વિરાધ સમજવા નહીં, કારણ કે મરૂદેવી હાથી પર આરૂઢ હતી. તેને લીધે યા વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે શરીરનું સંકુચિત થવુ' એ સ`ભવિત છે,
આગમમાં જે સંભળાય છે કે–જઘન્ય સાત હાથ ઊંચા શરીરવાળાઓને જ મેાક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે તે નિયમ તીર્થંકરાની અપેક્ષાએ સમજવે જોઇએ. તીર્થંકરા સિવાયના બીજા ભવ્ય જીવા એ હાથ ઉચા શરીરવાળા હાવા છતાં પણ મુક્ત થઇ જાય છે. એમની અપેક્ષાએ જ સિઘ્ધાની જઘન્ય અવગાહના એક ત્નિ અને આઠ આંગળની કહેવામાં આવી છે.
એવા સિધ્ધા જન્મજા-મરણુ, આધિ-વ્યાધિ. બધા, કલકલીભાવ (સ'સાર–પરિભ્રમણુ), ગર્ભવાસનાં દુઃખેથી રહિત શાશ્વત સિદ્ધ થઇ જાય છે, અહી` શાશ્વત’ શબ્દથી એમ આધિત કરવામાં આવ્યુ છે કે સિદ્ધિપદને પ્રાપ્ત થએલે આત્મા ફરી સંસારી અવસ્થાને પ્રાપ્ત થતા નથી, કારણ કે સંસારમાં આવવાનાં કારણભૂત કર્માંના અભાવ છે. કારણ વિના કાર્યની ઉત્પત્તિ થતી નથી. (૨૫)
સુગતિ ધર્મ ફલ કિસ કો દુર્લભ એવં કિસ કો સુલભ હૈ ઉસકા કથન
અહી સુધી ધર્મનું સુગતિરૂપ ફળ કહ્યું, એ ફળ કોને દુર્લભ થાય છે તે દર્શાવે છે–જુઠલાયન્ન ઇત્યાદિ.
પ્રાપ્ત થએલા મનેાજ્ઞ શખ્વાદ્વિ ઉપભાગાને આસકિતપૂર્વક ગ્રહણ કરનારા, સુખપ્રાપ્તિને
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
८८
