________________
goor હે ગૌતમ! સુવર્ણ કુલા મહાનદીની પશ્ચિમ દિશામાં તથા રૂધ્ય કૂલા મહાનદીની પૂર્વ દિશામાં, હૈરણ્યવત ક્ષેત્રના બહુ મધ્ય દેશમાં માલ્યવન્ત પર્યાય નામક વૃત્તતાય પર્વત આવેલ છે. “હું ય સાવ ત વ માવંતરિયા વિ’ આનું વર્ણન શબ્દાપાતી નામક વૃત્તિ વૈતાઢય પર્વત જેવું જ છે. “બો ૩uસ્ટાર્ફ માવંત કુમારું માસ્ત્રવંતવાણું मालवंतवण्णाभाई पभासे अ इत्थ देवे महिद्धीए पलिओवमदिईए परिवसई' मेनु માલ્યવન્ત પર્યાય એવું જે નામ કહેવામાં આવેલું છે, તેનું કારણ એ છે કે અહીંના ઉત્પલે અને કમળની પ્રભા માલ્યવત જેવી વર્ણવાળી પણ છે. તેમજ અહીં પ્રભાસ નામક દેવ રહે છે. તે દેવ મહદ્ધિક યાવતુ એક પોપમ જેટલી સ્થિતિવાળો છે. રે રે. એથી હે ગૌતમ ! એનું નામ માલ્યવંત પર્યાય એવું રાખવામાં આવ્યુ છે. “રાયહાળી ડર
ત્તિ આ દેવની રાજધાની આ પર્વતની ઉત્તર દિશામાં આવેલી છે. “સે નટ્રેણં મંતે ! gવં ગુજ રાજીવ વારે ૨” હવે ગૌતમે પ્રભુને આ જાતને પ્રશ્ન કર્યો છે કે હે ભદંત ! આપશ્રીએ શા કારણથી હૈમવંત ક્ષેત્ર એવું નામ કહ્યું છે? એના જવાબમાં પ્રભુ કહે છે 'गोयमा ! हेरण्णवए णं बासे रुप्पी सिहरीहिं वासहरपव्वएहिं दुहओ समवगूढे णिच्चं हिरणं दलइ णिच्चं हिरणं मुंचइ, णिच्चं हिरण्णं पगासइ हेरण्णवए अ इत्थ देवे परिवसइ से एएનળ તિ” હે ગૌતમ! હૈરણ્યવત ક્ષેત્ર દક્ષિણ અને ઉત્તર પાશ્વભાગોમાં રુકમી અને શિખરી એ બે વર્ષધર પર્વતથી આવૃત છે. એ કારણથી જ એનું નામ હૈરણ્યવત ક્ષેત્ર એવું પ્રસિદ્ધ થયું છે. તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે હિરણ્ય પદ સ્વર્ણ અને ય એ બને અર્થોને વાચક છે. એથી રુકમી અને શિખરી એ બન્ને વર્ષધર પર્વતેનું અહીં આ પદથી ગ્રહણ થઈ જાય છે. આ કારણથી જ એનું નામ હૈરણ્યવત ક્ષેત્ર એવું કહેવામાં આવેલું છે. કેમકે આ રુખ્યમય અને સ્વર્ણમય રુફમી અને શિખરી પર્વતથી સંબંધિત છે. એટલા માટે એમના
ગથી એનું નામ હૈમવત એવું પ્રસિદ્ધ થયું છે. અથવા આ પર્વત નિત્ય સુવર્ણ આપે છે, નિત્ય સુવર્ણ બહાર કાઢે છે, નિત્ય સુવર્ણને પ્રકાશિત કરે છે તાત્પર્ય આમ છે કે આ પર્વત ઉપર અનેક સ્વર્ણમય શિલા પટ્ટકે છે, એથી ત્યાંના યુગ્મક મનુષ્ય આસન શયન આદિ રૂપ ઉપગ માટે એમને ઉપયોગ કરે છે. એથી આમ કહેવાય છે કે આ ક્ષેત્ર નિત્ય સુવર્ણ પ્રદાનાદિ કરે છે. હૈરણ્યવતમાં સ્વાર્થિક અણુ પ્રત્યય થયેલ છે. તેમજ અહીં હૈરણ્યવત નામક દેવ રહે છે. આ દેવ મહદ્ધિક યાવત્ એક પોપમ જેટલી સ્થિતિવાળ છે. એથી પણ આનું નામ હૈરણ્યવત ક્ષેત્ર એવું કહેવામાં આવેલું છે. હિ ળ મંતે! નવુદી હવે સિની ખામં વાસદરપત્રણ goor” હે ભદંત! આ જંબુદ્વીપ નામક દ્વીપમાં શિખરી નામક વર્ષધર પર્વત કયા સ્થળે આવેલું છે? એના જવાબમાં પ્રભુ કહે છે'गोयमा ! हेरण्णवयस्स उत्तरेणं एरावयस्स दाहिणेणं पुरथिमलवणसमुदस्स पण्चत्थिमेणं
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
૧૫૩
