________________
ઃ
છૂટા વળજ્ઞા' હે ગૌતમ ! નીલવાન્ ! વધર પર્વત ઉપર નવ ફૂટો આવેલા છે. ‘તું નહ’ તે ફૂટોના નામે આ પ્રમાણે છે-‘સિદ્ધાચચળબૂકે’૧ સિદ્ધાયતન ફૂટ. આ ફૂટ પૂર્વ દિશામાં સમુદ્રની પાસે છે. શેષ ફૂટેની આ સંગ્રહ ગાથા છે-‘સિદ્ધેળિક્કે, પુવિટ્ટુ, સૌબાય િિત્ત નારી ૪૦ લવવિવેદે રમાબૂટેવવુંસને ચેવ' નીલવફૂટ ૨, આ ફૂટ નીલવાન્ નામક વક્ષસ્કાર પર્યંતનો જે નીલવાન્ દેવ છે, તેનો આ ફૂટ છે. પૂર્વ વિદેહ ૩-આ ફૂટ પૂ વિદેહ ક્ષેત્રના અધિપતિનો છે. સીતા કૂટ-૪, આ કૂઢ સીતાદેવીનો છે. કીર્તિ'કૂટ-પ, આ ફૂટ કેશર હદની અધિષ્ઠાત્રી દેવીનો છે. નારી ફૂટ-૬-આ ફૂટ નારીકાન્તા નદી દેવીનો છે. અપવિદેહ કૂટ-9 આ ફૂટ અપર વિદેહ ક્ષેત્રના અધિપતિનો છે. રમ્યકકૂટ, ૮–આ ફૂટ રમ્યક ક્ષેત્રના અધિપતિનો છે અને ઉપદન ફૂટ-૯. ‘સચ્ચે પણ છૂટા પંચસબા રાચવાળી = ઉત્તરન' એ બધા ફૂટા હિમવત્ ફૂટની જેમ ૫૦૦ ચેાજન જેટલા છે. એથી એમના વિશેની વક્તવ્યતા પણ હિમવકૂટ જેવી જ સમજવી જોઇએ. નીલવાન્ નામક દેવીની અને ફૂટાના અધિપતિએની રાજધાનીએ મેરુની ઉત્તર દિશામાં આવેલી છે. ‘સે વેળસેળ મતે ! હવે વુષ્પરૂ નીયંતે વાલદ્વન્દ્વપ ૨' હે ભદત! આપશ્રીએ આ પર્યંતનુ નામ ‘નીલવાન્ પ ત' એવું શા કારણથી કહ્યું છે? એના જવાબમાં પ્રભુ કહે છે-નોચમાં ! णीले पीलोभासे णीलांते अ इत्थ देवे महिद्धीए जाव परिवसइ सव्ववेरुलियामए णीलवन्ते લાવ નિāત્તિ' હે ગૌતમ! એ જે ચેાથે નીલવાન્ પર્વત છે તે નીલવણુ વાળે છે. અને એથી જ એના પ્રકાશ નીલવર્ણના હોય છે. એ પેાતાની નજીક પડેલી બીજી વસ્તુઓને પણ નીલવર્ણ મય કરી નાખે છે. એથી નીલવર્ણના યાગથી આને ‘ નીલવાન ' નામથી સ'મેધવામાં આવેલા છે. આ પર્વતના અધિપતિ નીલવાન્ દેવ છે. તે અહી રહે છે. આ મહદ્ધિક દેવ છે. ચાવતુ એક પત્યેાપમ જેટલું એનું આયુષ્ય છે. અહીં યાવત પદથી માદ્યુતિઃ મારુ, મહાચાઃ માસૌરણ્ય, મદ્યાનુમાત્ર:' એ પદે સગૃહીત થયા છે. એ પદોની વ્યાખ્યા જાણવા માટે અષ્ટમ સૂત્રસ્થ વિજય દ્વારાધિપ વિજયદેવનુ પ્રકરણ જોવુ જોઈ એ એથી હું ગૌતમ ! મેં આ વષધરનું નામ ‘નીલવાન’ એવુ કહ્યું છે. અથવા આ પર્યંત સર્વાત્મના બૈડૂ રત્નમય છે એથી વહૂ રત્ન સમાનાર્થીક નીલ મણિના ચાંગી આને નીલવાન્ કહેવામાં આવેલા છે. આ નીલવાન્ પર્યંત યાવત્ નિત્ય છે. એની પૂર્વ અહી ‘ગદ્યુત્તર ચ ાં શોચમા ! બીવંતેતિ સાસદ્ ળાધિને ફત્તે ! નીજયંતે ખં મંતે ! fr सास असासए ? गोयमा: ! सिय सासए सिय असासए से केणट्टेणं सिय सासए सिय असासए ? गोमा ! बट्टयाए सासए, वण्गपज्जवेहिं गंधपज्जवेहिं फासपज्जवेहिं असासर से तेणं एवं वच्चइ सिय सासए, सिय असासए । णीलवंतेणं भंते! कालओ केवच्चिरं होइ ? गोमा ! ण कयाइ णासी ण कयाइ ण भवइ ण कयाइ ण भविस्सइ, भुवि च भवइय भविस्सધ્રુવે નિયસારણ્ અવત્ અશ્ર્વ કૃિષ નિચ્ચે' આ સૂત્રની વ્યાખ્યા ચતુર્થાં સૂત્રની ટીકામાંથી વાંચી લેવી જોઇએ. એ પો ત્યાં પાવર વેદિકાના વિશેષણાના રૂપમાં પ્રયુક્ત થયા છે તેથી ત્યાં એમના પ્રયાગ સ્રી લિંગમાં કરવામાં આવેલ છે. અહી એ પદે નીલ વન્તના વિશેષણ ભૂત હાવાથી પુલિંગમાં પ્રયુક્ત થયેલા છે. શેષ બધુ કથન સમાન જ છે. ! સૂત્ર-૪૩ ॥
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
૧૪૮