________________
સુજ્ઞહિમવત્વર્ષધરપર્વત કા વર્ણન
ચાચા વક્ષસ્કાર પ્રારંભ
'कहि णं भंते! जंबुद्दीवे दीवे क्षुल्लहिमवए' इत्यादि
ટીકા—આ સૂત્ર વડે ગૌતમસ્વામીએ પ્રભુને આ પ્રમાણે પ્રશ્ન કર્યાં છે કે-‘દિ નં મળે ! નંબુદ્દીને રીવેન્નુમિતે નામ વાસદરવqા ? ' હે ભદ ́ત જમ્મૂદ્રીપ નામક
દ્વીપમાં ક્ષુદ્ર હિમવાન નામક વધર પર્વત કયાં આવેલ છે? એ પર્યંતને વષધર એટલા માટે કહેવામાં આવેલ છે કે એ પેાતાની પાસેના એ ક્ષેત્રાની સીમાનું નિર્ધારણ કરે છે. એના જવાખમાં પ્રભુ કહે છે—શોચમા ! હેમવયાસ વાસણ વાળિનું મહ્ત્વ વાઇસ ઉત્તरेणं पुरत्थिमलवणसमुद्दस्स पच्चत्थिमेणं पच्चत्थिमलवणसमुदस्स पुरत्थिमेणं एत्थणं जंबुद्दीवे ફીને જીમિવંતે નામ વાસહરવબ્ધ વળો' હે ગૌતમ ! આ જ‰દ્વીપમાં સ્થિત ક્ષુદ્ર હિમવાન પર્યંત ભરતક્ષેત્રની ઉત્તર દિશામાં અને હેમવત ક્ષેત્રની દક્ષિણ દિશામાં તથા પૂ દિગ્ધતી લવણ સમુદ્રની પશ્ચિમ દિશામાં તેમજ પશ્ચિમ દિગ્વતી લવણસમુદ્રની પૂર્વ દિશામાં આવેલ છે. જાનપદીનાચ દ્દીન વાળિ વિધિને દુદ્દા નળસમુ, પુદ્દે પુિિમસ્રાણ कोडीए पुरत्थिमिल्लं लवणसमुद्दे पुढे पच्चत्थिमिल्लाए कोडीए पच्चत्थिमिल्लं लवणसमुद्दे पुट्ठे'
એ પર્યંત પૂર્વથી પશ્ચિમ સુધી લાંબે અને ઉત્તરથી દક્ષિણ સુધી વિસ્તીર્ણ છે. એ પેાતાના મન્ત્ર છેડાઓથી લવણસમુદ્રને સ્પશી રહ્યો છે. પૂર્વી કેટિથી પૂર્વ લવણુસમુદ્રને એ સ્પશી` રહ્યો છે. પશ્ચિમ કેાર્ટિથી પશ્ચિમ લવણુસમુદ્રને એ સ્પશી રહેલ છે, ‘માં નોચનસર્ચ બુદ્ધ પુત્તેળ' એની ઊચાઇ ૧ સા ાજન જેટલી છે. વળવીસં નોચળારૂં લગ્વેદેળ' ૨૫ ચેાજન આને ઉદ્વેષ છે. એટલે કે એ પત જમીનની અંદર ૨૫ ચેાજન સુધી પહાંચેલા છે. ‘રાં લોચળસમાંં વાવળ ૨ નોચનારૂં દુવાજીત ચ મૂળવીસમા લોચળä વિશ્વમેળંતિ' આના વિસ્તાર ૧૦પરર્ યાજન પ્રમાણ છે. ભરતક્ષેત્રનુ પ્રમાણુ પર૬ ચેાજન જેટલુ છે. એના કરતાં બમણું આ હિમવાન્ પતનું પ્રમાણુ છે. પર૬૬૯ને એથી ગુણાકાર કરીએ તે ૧૦પરરૢ યાજન પ્રમાણ થાય છે. આ અંગે આપણે આમ પણ કહી શકીએ છીએ કે જખૂદ્વીપના વ્યાસને દ્વિગુણિત કરીને તેમાં ૧૯૦ ના લાગાકાર કરીએ તા એટલુ જ આનુ પ્રમાણુ આવી જાય છે. ‘તક્ષ્ણ વાદા પુરથિનપવૃથિમેળ पंच जोयणसहस्साइं तिण्णिय पण्णासे जोयणसए पण्णरस य एगूणबीसइभाए जोयणस्स ગઢમાં ચ આયામેળ' એ પર્વતની પૂર્વપશ્ચિમની બન્ને ભુજાઓ લંબાઈમાં ૫૩૫૦ ચેાજન જેટલી છે તેમજ એક યાજનના ૧૯ ભાગેામાં ૧૫ ભાગ પ્રમાણ છે, એ અંગેનું વ્યાખ્યાન વૈતાઢયાધિકારના સૂત્રમાંથી જાણી લેવુ જોઈએ. ‘તસ્સ નીવા ઉત્તરન पाईण पडीणायया जाब पच्चत्थिमिल्लाए कोडींए पच्चत्थिमिल्लं लवणसमुदं पुट्टा चउarti जोयणसहस्सा णवय बत्तीसे जोयणसए अद्धभागं च किंचिविसेसूणा आयामेगं વળત્તા' આ ક્ષુદ્ર હિંમવાન્ પતની ઉત્તર દિશાગત જીવા-ધનુષની પ્રત્યંચા જેના પ્રદેશ પૂથી પશ્ચિમ સુધી લાંબા છે, યાવત્ તે પોતાની પૂર્વ દિગ્ગત કૅટિથી પૂર્વ લવણ
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
૧