________________
દક્ષિણાર્ધભરત કા સીમાકારી વૈતાઢય પર્વત કહાં હૈ ? ઉસકા કથન
આ દક્ષિણા ભરતની સીમા બતાવનાર વૈતાઢય પર્યંત કયાં આવેલ છે ? આ વિષે થન 'कहिणं भंते ! जंबुद्दीवे दीवे भरहे वासे वैयइढे णामं पव्वर पण्णत्ते इत्यादि सूत्र - १२ ॥ ટીકાથ“હે ભદત ! જ બુદ્વીપમાં સ્થિત ભરત ક્ષેત્રમાં વૈતાઢ્ય પર્વત કયાં આવેલ છે? એના જવાળમાં પ્રભુ કહે છે કે “નોયમા ! રાહુ મહવાસન દિનેળ ટ્રાહિ માલણ उत्तरेणं पुरस्थिम लवणसमुहस्स पच्चत्थिमेणं पच्चत्थिमलवण समुद्दस्स पुरत्थिमेणं एत्थणं નવુદ્દીને રીલે મરે ચાલે વૈદ્ય નામ પબ્ધ જળો'' હે ગૌતમ ! ઉત્તરા` ભરત ક્ષેત્રની દક્ષિણ દિશામાં દક્ષિણ ભરત ક્ષેત્રની ઉત્તરદિશામાં પૂર્વ દિગ્બી લવણુ સમુદ્રની પશ્ચિમ દિશામાં અને પશ્ચિમ દિગ્વતી લવ સમુદ્રની પૂર્વી દિશામાં જ મૂઠ્ઠીપસ્થ ભરત ક્ષેત્રમાં વૈતાઢ્ય નામે પર્વત છે. આ વૈતાઢ્ય પર્વત “ફેનપરીનાથદ્દીનયાŕસ્થળે કુદા लवण समुद्दे पुढे पुरत्थिमिल्लाए कोडीए पुरत्थि मल्लं लवणसमुद्दे पुढे पच्चत्थिमिल्लाए કોટી૫ ૫સ્થિમિર્જા વાલમુદ્દે પુતૅ” `થી પશ્ચિમ સુધી લાંબે છે અને ઉત્તરથી દક્ષિણ સુધી ચાડે છે. એ બાજુથી આ લવણ સમુદ્રને સ્પશી રહ્યો છે. પૂર્વાંની કાટિથી—પૂર્વ દ્વિગ્નતી લવણ સમુદ્રને અને પશ્ચિમ દિગ્વતી કેાટિથી પશ્ચિમના લવણ સમુદ્રને આ સ્પશી રહ્યો छे. "पणवीसं जोयणाई उडूढं उच्चशेणं छस्सकोसाइं जोयणाई उठवेहेण पण्णासं जोयणाई વિશ્ર્વમેળ” આની ઊંચાઈ ૨૫ ચેાજન જેટલી છે. આના ઉદ્વેષ એક ગાઉ અધિક દ ચાજન જેટલા છે. સમય ક્ષેત્રવતી જેટલા પા છે. તેમાં એક મેરુ પર્વતને બાદ કરતા સ પ°તાના ઉદ્ભવેધ પાત પેાતાની ઊંચાઈથી ચતુર્થાં’શ હાય છે એથી જ અહી' વૈતાઢ્ય પતના ઉદ્વેષ એક ગાઉ અધિક ૬ ચેાજન જેટલેા કહેવામાં આવેલ છે. તેમજ વિસ્તાર આના ૫૦ ચેાજન જેટલા કહેવામાં આવ્યા છે. “તÆ વાદા પુરથમ પશ્ચિમેન ચત્તરિ अट्ठासी जोयणसए सोलसय एगूणवीसइभागे जोयणस्स अद्धभागं च आयामेणं च વાત્તા'' આ વૈતાઢય પર્યંતની વાહા—દક્ષિણથી ઉત્તર સુધીની આડી આકાશ પ્રદેશ પતિ-પૂર્વ અને પશ્ચિમ દિશામાં ૮૪ યાજન જેટલી છે અને એક ચેાજનના ૧૯ ભાગે માંથી ૧૬। ભાગ પ્રમાણ છે. આ તેની લખાઈની અપેક્ષા એ કથન છે.
વૈતાઢયની જીવાના પ્રમાણનું કથન તત્ત્વ નીવા રસોનુંપાળપકીનથયાં કુર્દી लवणसमुद्दे पुट्ठा पुरथिमिल्लाए कोडीर पुरत्थिमिल्लं लवणसमुदं पुट्ठा पचचत्थिमिल्लाए कोडीए पच्चत्थिमिल्ल लवणसमुहं पुट्ठा" વૈતાઢયની જીવા ઉત્તરદિશામાં પૂર્વથી પશ્ચિમદિશા સુધી લાંખી છે તેમજ એ રીતે લવણ સમુદ્રને સ્પર્શ કરે છે. પૂ ટ્વિગ્સવ કેટથી પૂર્વ દિગ્મ લવણ સમુદ્રને અને પશ્ચિમ દિશ્તવ કાટિથી પશ્ચિમ દિગ્ભવ લવણ સમુદ્રન સ્પશ કરે છે. આની લખાઈ ૧૦૭૨૦ ચે।જન જેટલી છે અને ૧ યેાજનના ૧૯ ભાગે માંથી ૧૨ ભાગ પ્રમાણ જેટલી છે
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
૨૪
