________________
સેના પણ જો તેને ચાલિત કરવા–કપિત કરવા પ્રયત્ન કરે તેા પણ તે સહે જ પણ કૉંપિત થઈ શકે નહિ. એ જ વાત્ત અત્રે સૂચિત કરવામાં આવી છે જેમ વા પંજર ભેઘ હાય છે, તેમજ એ પણ દુર્ભેદ્ય હતું. (નંત હિન્નાપુ લાચરેત્તુ ચ ઉત્તરાળ) એના બળથી ચક્ર વી.સમસ્ત કટક નદીઓને અને સાગર ને, સમુદ્રોને પાર કરી જાય છે. એટલે કે નદીએ અને સમુદ્રોને પાર કરવામાટે એ એક મહત્ત્વપૂર્ણ યંત્ર છે. (વિ સમથળ સળત્તત્તરભાડું સર્વધનારૂં નથ રોતિ વિસેળ વાવિયાનું) એ દેવકૃત પરિહાર્ય રૂપ હાય છે, દેવકૃત સ્તુતિ સમ્પન્ન હેાય છે, અન્નજળ વગેરેથી એનેા ઉપઘાત થઈ શકતા નથી. કેમકે એ એવી જ શક્તિથી સમ્પન્ન હેાય છે. આમ એ સમસ્ત પ્રકારના ચર્મીમાં પ્રધાન હાવાથી ચમરત્ન કહેવામાં આવ્યું છે. એના વડે પિત શત્રુ અને ૧૭ પ્રકારના ધાન્ય. એક દિવસમાં જ ઉત્પન્ન થઇ જાય છેફલિત થઈ જાય છે. શણ ધાન્યનું નામ શણ છે એવે સમ્પ્રદાય (રિવાજ) છે કે ગૃહપતિ રત્ન વડેએ ચમ રત્ન ઉપર સૂર્યોદય સમયે ધાન્યો પિત કરવામાં આવે છે અને સૂર્યાસ્ત થાય તે સમયે ધાન્યોની લણણી કરવામાં આવે છે તે ૧૭ પ્રકારના ધાન્યો આ પ્રમાણે છે-“સાહિત્, નવ ૨, પૌદ્દિ ૩, ૧ ૪, રાજ્ય ૧, સિલ્ક ૬, મુળ ૭, માત્ર ૮, ૨ગ્રહ ૧, ચળા ૨૦૦ તૂૠત્તિ ૨૨, મસૂરિ ૨૨, ધ્રુજત્થા ૨૨, गोम १४, निफा १५, अयसि १६, सणा १७ ॥
સૂર્યોદય થાય કે તરત જ પ્રથમ પ્રહરમાં એ ધાન્યો વિપત કરવામાં આવે છે. બીજા પ્રહરમાં એમને પાણી વગેરેથી સિંચિત કરીને ર્હુિત કરવામાં આવે છે. ત્રીજા પ્રહરમાં એ માન્યો પરિપકવ થઈ જાય છે. અને ચતુર્થાં પ્રડરમાં પ્રેમની લલણી કરવામાં આવે છે. પછી સેના વિભાગમાં યથાસ્થાન ઠેક ઠેકાણે એ ધાન્યને મેકલી આપવામાં આવે છે. શાલી ધાન્યનું નામ છે. યંત્ર-જવનું નામ છે. ત્રોહિ એક પ્રકારનું ધાન્ય વિશેષ હાય છે. કાદવ કાદાનું નામ છે. આ ધાન્ય બુંદેલખંડ પ્રાન્તમાં બહું જ થાય છે. તેમજ આદિવાસી લોકો એ ધાન્યને ખાવામાં બૂમ જ ઉપયાગ કરે છે. રાત્રિ એ પણ એક પ્રકારનું અન્ન વિશેષ છે. પચવામાં એ બહુ જ હ હેય છે. આ ધાન્ય બીમારીમાં પથ્યના રૂપમાં પ્રયુક્ત થાયછે, તિલ જેને તલ કીએ છીએ. તિલ પણ એક પ્રકારનું અન્ન છે. આ માંથી તેલ કાઢીન અને એનાથી લાડવા ખનાવીને લેાકા ખાય છે. મુળ-મગનુ નામ છે. માસ-અડદનુ' નામ છે. ચવલ-ચાળાનું નામ છે. એ શેકીને પણ ખવાય છે. શેકવાથી એ સ્વાદિષ્ટ થઈ જાય છે.
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
૨૦૩
