________________
એકોરુકદ્દીપ કે આકાર આદિકા નિરુપણ
‘હ્વોદય વસ્લનું મંતે! વરસ' ઇત્યાદિ
ટીકા -શ્રીગૌતમસ્વામીએ પ્રભુશ્રીને એવું પૂછ્યું છે કે ‘જોરાવસ્ત નં અંતે ! વીવર્સ કેરિનેઆામાવરડાયારે વળત્તે' હે ભગવન્ ! એકેક નામના દ્વીપના આકાર ભાવપ્રત્યવતાર અર્થાત્ ભૂમિ વિગેરેનું વર્ણન કેવી રીતે કરવામાં આવેલ છે ? આજ વિષયને ઉપમાવાચક પદો દ્વારા પ્રગટ કરવામાં આવે છે. તે નવા નામ આઝિંગ પુલરેક વા' ઇત્યાદિ. ત્યાંની જે ભૂમિ છે, તે આલિંગ પુષ્કરના જેવી ચીકણી અને સમતલવાળી છે. આલિંગ નામનું વાજીંત્ર હાય છે. તેને મઢેલું ચામડું જેવું સરખું હોય છે, તેવી સમતલ સરખા તળીયાવાળી હોય છે. મૃદ'ગનુ મુખ જેવું ચિકણું અને સમતલ હાય છે, તેવી સમતલ હેાય છે. અથવા પાણીથી ભરેલા તળાવના પાણીના ઉપરના ભાગ જેવા સમતલ અને ચિકણા હાય છે, અથવા હાથના તળીયા જેવા ચિકણા અને સમ હોય છે. ચંદ્રમંડળ અને સૂર્યમંડળ જેવા હાય છે, આદમ ડલ અર્થાત્ દ્રુણ જેવા ચિકણા અને સમતલ હાય છે. ઉરભ્રચર્મે ઉરલિયા અર્થાત્ ઘેટા, ખળદ, સુવર, સિંહ, વાઘ વૃક ઘેટાની એક જાતઅને ચિત્તો આ બધ ના ચ`ને જે મોટા મોટા એજારોથી સમતળ ખનાવવામાં આવેલ હાય, એવી તે ભૂમી આવર્તી, પ્રત્યાવર્તે, શ્રેણી પ્રશ્રેણી સ્વસ્તિક સૌવસ્તિક, પુષ્યમાન, વર્ધમાન, મત્સ્યાંડ, મકરાંડ જાર, માર પુષ્પાવલી, પદ્મપત્ર, સાગરતરંગ, વાસંતીલતા, પદ્મલતા વિગેરે અનેક પ્રકારના માંગલિક રૂપોની રચનાથી ચિત્રેલા એવા તથા સુંદર દશ્યવાળા સુંદરકાંતી વાળા અને સુંદર શેલાવાળા ચમકતા ઉજ્જવલ કિરણેાના પ્રકાશવાળા, એવા અનેક પ્રકારના પાંચ વર્ષોંવાળા તૃણેાથી અને મણિચાથી, શાભાયમાન થતી રહે છે, ' મનિને માળિયચ્ચે' તેની શૈય્યાની ચિકણાઇના સંબંધમાં પણ વર્ણન કરી લેવું જોઇએ જેમકે આ જીનક–ચિકણું ચામડું રૂ, ખૂર, માખણ, અને તૂલના સ્પર્શે જેવા કામલ તથા રત્નમય સ્વચ્છ, ચિકણા. ધૃષ્ટ પૃષ્ટ અને નિર્મલ વિગેરે વિશેષણેાવાળા ભૂમિભાગ છે. ‘પુટની સિઝારૃiત્તિ' પૃથ્વીશિલાપટ્ટક પણ છે. તે તેનું વર્ણન પણ ઔપપાતિક સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે સમજી લેવું . ‘તસ્થ ળં’ તે શિલાપટ્ટકપર નવે નોહ્રય ટ્રીયચા મનુસ્સા મનુસ્લીો ગાયંતિના વિદ્યુતિ' એકાક દ્વીપમા રહેવાવાળા અનેક મનુષ્યા અને તેની બ્રિચા ઉઠતી બેસતી રહે છે. તેમજ સૂતી રહે છે. આરામ કરે છે. અને પહેલાં કરેલા શુભકર્માના અનુભવ કરે છે. ‘ìચલીયેળ રીતે તસ્થ તથ્ય તેણે હિં કુંવરને રાજા હોર્નના તમારુ, નતમાણ્ડા, ખટ્ટમા, વિનમાા સલમાજા, તમાલા, સેલમાળા, નામ હુમાળી પછળત્તા સમળાયો' હે શ્રમણાયુષ્મન્ ! શ્રમણેા તે એકારૂક નામના દ્વીપમાં સ્થળે સ્થળે આવેલ અનેક ઉદૃાલક નામના વૃક્ષેા, અનેક કાટ્ટાલક નામના વૃક્ષેા, અનેક કૃતમાલ નામના વૃક્ષે, અનેક નત માલ નામના વૃક્ષે, અનેક નર્તેમાલ નામના વૃક્ષેા, અનેક શૃંગમાલ નામના વૃક્ષેા, અનેક શંખમાલ નામના વૃક્ષા જીવાભિગમસૂત્ર
૧૫૬