________________
– અનવયા –
“ ભલે ઘરમાં નિવાસ કરનારા -ગૃહસ્થ- હા, ભલે વનવાસી તાપસ હે, ભલે સન્યાસી હૈ। અથવા ભલે પતનિવાસી હા, પરન્તુ જો તમે અમારા આ દનના સ્વીકાર કરી લેશેા, તા સમસ્ત દુ:ખામાંથી મુક્ત થઇ જશે”, એવું ઉપર્યું કત શાસ્ત્રોની રચના કરનારા કહે છે. એટલે કે જુદા જુદા મતાનું પ્રતિપાદન કરનારા શાસ્ત્રકારો પોત પોતાનાં શાસ્ત્રોનુ આ પ્રમાણે પ્રતિપાદન કરે છે. અમારા આ શાસન અથવા ધર્મને અંગીકાર કરવાથી અને તેમાં પ્રરૂપિત ધર્મનું આચરણ કરવાથી તમે સમસ્ત દુઃખામાંથી મુકત થઈ જશે. સંસારમાં સ્ક્રીને અથવા વાનપ્રસ્થ અવસ્થામાં રહીને, અથવા પવ તમાં નિવાસ કરીને, અથવા સન્યાસી અનીને, આ પ્રકારે તમને ફાવે તે અવસ્થામાં રહીને, અમારા દનના સ્વીકાર કરવાથી અને તે પ્રમાણે આચરણ કરવાથી તમે સમસ્ત દુ:ખામાંથી મુકત થઇને પરમપદની (મેાક્ષની) પ્રાપ્તિ કરશેા. ૧૧૯૫
ટીકા
“આપ” આ પદ્યના અથ ગૃહ થાય છે. અહીં અગાર પદ ઘરમાં રહેનારા પત્ની, પુત્ર આદિનું સૂચક છે. માંચા (માચડા) ખેલે છે,” આ કથનના જેવું આ લાક્ષણિક ક્શન છે. તેથી ઘરમાં રહેનારા ના અથ આ પ્રમાણે સમજવા “પુત્ર, પુત્રી, પત્ની આદિની સાથે નિવાસ કરતા” કહ્યું પણ છે કે “ન જીદ તૃભિત્યા :” ઈત્યાદિ
“ઘરને ગૃહ કહેવાતું નથી, વાસ્તવિક રૂપે તે ગૃહિણીને જ ગૃહ કહેવાય છે,” આ કથન અનુસાર ઘરમાં રહેતે” એટલે પુત્ર, પુત્રી, પત્ની આદિ પર સ્નેહભાવ રાખતા” “અરણ્ય” એટલે વન. અને “આરણ્ય” એટલે વનમાં નિવાસ કરનાર, તેને તાપસ અથવા વાનપ્રસ્થ પણ તેના અર્થ પાર્વત એટલે કે પર્વતવાસી પણ થઇ શકે છે. કહે છે. સન્યાસીને પ્રત્રજિત' કહે છે. મૂળ સૂત્રમાં જે “વા” ગૃહસ્થ, આરણ્ય આદિમાંથી જે કોઇ અમારા દનના સ્વીકાર કરે છે, તેએ સમસ્ત સાંસારિક દુઃખામાંથી મુક્ત થઇ જાય છે.
આ કથનનુ તાત્પ એ છે કે પૂર્વાંક્ત સમસ્ત મતવાદીઓ કહે છે કે જે કોઈ અમારા દનના સ્વીકાર કરશે, તે ગૃહસ્થ અથવા વાનપ્રસ્થ અથવા સન્યાસી, ગમે તે અવસ્થામાં રહેવા છતાં સમસ્ત દુ:ખામાંથી મુક્ત થઈને સુખની પ્રાપ્તિ કરે છે.
પાંચ મહાભૂ તવાદી અને તજજીવતઋરીરવાદીના મત એવા છે કે અમારા દનશાસ્ત્રના સ્વીકાર કરનાર માણસો, ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહીને જ સમસ્ત દુ:ખામાંથી મુકત થઈ જશે. એટલે કે કેશલ’ચન, મસ્તક મુંડન, ડેંડધારણું, નગ્નતા, તપશ્ચરણુ તથા કાયકલેશ આદિ દુઃખામાંથી જલ્દી મુકત થઇ જશે. કહ્યું પણ છે કે “તાંલિ યાતનાચિત્ર:” ઇત્યાદિ
“તપસ્યા વિવિધ પ્રકારની યાતના રૂપ જ છે. સંયમભાગેાથી વિહીન હેાય છે. અને અગ્નિહેાત્ર આદિ કર્માં તા ખળકાનાં ખેલ જેવાં દેખાય છે.” ॥ ૧ ॥
શ્રી સૂત્ર કૃતાંગ સૂત્ર : ૦૧
૯૩
