________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.८५.४८ अवधिज्ञानस्वरूपनिरूपणम् ७९३ चंदपण्णत्ती खुडिया विमाणपविभत्ती, महल्लिया विमाणपविभत्ती अंगचूलिपो बग्गलिया विवाहचूलिआ अरुणोववाए वरुणो ववाए गरुडोयवाए धरणोववाए वेलमणोववाए वेलंधरोववाए देविंदो. क्याए उट्ठाणसुए नागपरिवणिमओ, निरयावलियामओ कपिआओ कप्पडिसिआओ पुन्धिाओ पुप्फ बुलिआओ वहीदसाओ एवमाइ. याई चउरासी इं पहन्नगसहस्साई ॥४७॥
मूलम्-ओहिनाणे दुविहे, भवपच्चय खओवसमनिमित्त भेयओ ॥४८॥
छाया-'अवधिज्ञान द्विविधम्, भवपत्ययक्षयोपशमनिमित्तभेदतः ॥४८॥
तस्वार्थदीपिका-पूर्व तावत् यथाक्रमं मतिज्ञान श्रुतज्ञानश्च सविस्तरं प्रज्ञा. पितम्, सम्पति-क्रमप्राप्तमवधिज्ञानम नेकविधत्वेन रूपयितुमाह-'ओहिनाणे भाषित, जम्बूदीपप्रज्ञप्त, द्वीपसागर प्रज्ञप्ति, चन्द्रप्रज्ञप्ति, (सूर्यप्रज्ञप्ति), क्षुल्लिका विमानपविभक्ति, महाविमानप्रविभक्ति अंगचूलिका, वर्गचूलिका विवाहचलिका, अरुणोपात, वरुणोपपात, गरुडोपपात, धरणो. पपात, वैश्रमणोपपात, वेलन्धरोपपात, देवेन्द्रोपपात, उत्थानश्रुत, नागपरियावणिया, निरयावलिका, कल्लिका, कल्पावतंसिका, पुष्पिका, पुष्प. चूलिका, वृष्णिदशा, इत्यादि चौरासी हजार प्रकीर्णक होते हैं ॥४७॥
'ओहिनाणे विहे' इत्यादि।
सूत्रार्थ-अवधिज्ञान दो प्रकार का है-भवप्रत्यय और क्षयोपशम. निमित्तक ॥४८॥
तत्वार्थदीपिका-पहले विस्तार के साथ मतिज्ञान और श्रतज्ञान की प्ररूपणा की गई, अब क्रमप्राप्त अवधिज्ञान के अनेक भेदों का निरूपण करते हैंદ્વિીપસાગરપ્રજ્ઞપ્તિ ચંદ્રપજ્ઞપ્તિ સૂર્યપ્રજ્ઞપ્તિ શુલિકા વિમાન પ્રવિભક્તિ મહાવિમાન પ્રવિભક્તિ અંગચૂલિકા વર્ગ ચૂલિકા, વિવાહચૂલિકા અરૂણા૫પાત વરૂણપપાત ગરૂડેપપાત ધરપપાત વિશ્રવણપપાત વેલંધરપપાત દેવેન્દ્રો પપાત ઉઠાનસત્ર નાગરિઆગિયા. નિર્યાવલિકા કલ્પિક કલ્પાવતસિકા પુપિકા પુષ્પચૂલિકા વૃષણદિશા વગેરે ચર્યાશી હજાર પ્રકીર્ણક્ર હોય છે. એ ૪૭ છે __ 'ओहिनाणे दुविहे' त्या સવાથ—અવધિજ્ઞાન બે પ્રકારનું છે ભાવપ્રત્યય અને ક્ષયોપશમનિમિત્તક ૪૮
તત્વાર્થદીપિકા–પહેલાં સવિસ્તર મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાનની પ્રરૂપણા કરવામાં આવી. હવે કમપાસ અવધિજ્ઞાનના અનેક ભેદોનું નિરૂપણ કરીએ છીએ.
त० १००
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
