Page Text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.स.२९ लोकोपचारविनयतपो निरूपणम् १९५ अप्रतिलोमताविनयतपः-७ इत्येवं सप्तविध लोकोपचारविनयतपो भवतीतिभावः । तत्र-लोकानामुपचरणं लोकोपचारस्तम्बन्धिविनयतपो लोकोपचारविनयतपो बोध्यम् । तत्र अभ्यासवृत्तिता-कलाचार्यादीनां मधुरभाषणरूपा तद्रूपं विनयतपोऽभ्यासवृत्तिताविनयतपउच्यते-? परच्छन्दानुवर्तिता तावत्-पराभिमायानुवर्तनशीलता तद्रूपं तपः परच्छन्दानुवर्तितातप उच्यते-२ विद्यादिमाप्तिनिमित्तं गुर्वादीनां शुश्रुषाकरणम्, कार्यसम्पाप्तिहेतुकशुश्रूषाकरणविनयतपो भवति३ भक्तपानादिनोपचारे कुते सति गुरवः प्रसन्नाः सन्तो मे श्रुतदानरूपां पतिक्रियां प्रत्युपकारं करिष्यन्तीति बुद्धया गुरूगां शुश्रूषाकरणरूपं कृत्तपतिक्रियाविनयतपः उच्यते-४ आर्तस्य-पीडितस्यगवेषणता औषधोपचारादिना दुःखितस्योपकरणं तद्पम् यह सात प्रकार का लोकोपचार विनय तप है।
लोगों का उपचार करना लोकोपचार कहलाता है। लोकोपचार संबंधी विनय तप को लोकोपचार विनय तप कहते हैं। उसके भेदों का स्वरूप इस प्रकार है-(१) ज्ञानाचार्य आदि का मधुर भाषण अभ्यास वृत्तिताविनय तप कहलाता है। (२) दूसरे के अभिप्राय को ताड कर तदनुसार कार्य करना परच्छन्दानुवर्तिता विनय तप है। (३) विद्या आदि की प्राप्ति निमित्त गुरू आदि की शुश्रूषा करना कार्यसम्प्राप्ति हेतुक शुश्रूषाकरण विनय तप कहलाता है। (४) आहार पानी आदि के द्वारा उपचार करने से प्रसन्न होकर गुरु मुझे चुत का दान रूप प्रत्युपकार करेंगे, ऐसे बुद्धि से गुरू की शुश्रूषा करना कृतप्रतिक्रिया विनय तप कहलाता है। (५) जो रुग्ण है उसके लिए औषध भेषज ला देना, दुःखी का उपचार करना आर्तगवेषणता विनय तप है। (६) અપ્રતિભતાવિનય તપ આ સાત પ્રકારના લોકે પચાર વિનય તપ છે.
લેકેને ઉપચાર કરે લોકપચાર કહેવાય છે. કપચાર સંબંધી વિનય તપને કેપચાર વિનય તપ કહેવાય છે. તેના ભેદનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે-(૧) જ્ઞાનાચાર્ય આદિના મધુરભાષણ અભ્યાસવૃત્તિતા વિનય તપ કહેવાય છે. (૨) બીજાના અભિપ્રાયને પામી જઈને તદનુસાર કર્મ કરવું પરચ્છન્દાનુવતિતાવિનય તપ છે (૩) વિદ્યા આદિની પ્રાપ્તિના નિમિત્તથી શરૂ આદિની શુશ્રષા કરવી કાર્યપ્રાપ્તિ હેતુક શુશ્રષાકરણવિનય તપ કહેવાય છે. (૪) આહાર-પાણી વગેરે દ્વારા ઉપચાર કરવાથી પ્રસન્ન થઈને ગુરૂ મને શ્રતના દાન રૂપ પ્રત્યુપકાર કરશે એવી બુદ્ધિથી ગુરૂની શુશ્રુષા કુતપ્રતિક્રિયા વિનય તપ કહેવાય છે. (૫) જે ગી છે તેને માટે ઔષધ-ભેષજ લાવી આપવા દુઃખીને
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |