Page Text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ.६ सू.६ जी. कर्म. समान विशेषाधिकोवेति ५३ साय विशेषलक्षणः परिणाममन्द इत्यर्थः ! अयं शत्रुर्हन्तव्यः, हनिष्याम्येतं पुमांसमिति ज्ञात्वा प्रवर्तन ज्ञात मित्युच्यते, मदान प्रमादाद्वा, एतं पुमासं हनिष्यामि, इत्यनवबुध्य प्रवृत्तिः अज्ञात, मित्युच्यते, मावस्तु आत्मनो भवनं परिणामविशेषो बोध्यः। मावशब्दस्य प्रत्येकममिसम्बन्धात् तीव्रभावमन्दभावज्ञातभावाऽज्ञात भाव इत्यर्थः । वीर्यश्च जीवस्य क्षायोपशमिका क्षायिको वा भाव इत्युच्यते, दन्यस्य स्वशक्तिविशेषो वा वीर्यम्, अधिकरणं पुनरधिक्रियन्तेऽर्था अस्मिन्निति व्युत्पत्त्याऽधिकरणं द्रव्यमित्युच्यते, विशेषपदस्य चोभयत्राऽभिसम्बन्धात् वीर्यविशेषो द्रव्यस्य पुरुषादे निजशक्तिविशेषलक्षणः खड्गाधिकरणविशेषश्चेति लन्यते । तथा च तीव्र माय, मन्दभावज्ञातभावाऽज्ञातभाव वीर्यविशेषाधिकरण विशेषेभ्य पूर्वोक्तकोनचत्वारिंशत्साम्परायिकाऽऽस्नवविशेषो भवति । एवञ्च इसका हनन करूंगा' इस प्रकार जान बूझकर प्रवृत्ति करना ज्ञातभाव कहलाता है। अनजान में प्रमाद से प्रवृत्ति होना अज्ञातभाव है भावका अर्थ है आत्माका अध्यावसाय अथवा परिणाम प्रत्येक के साथ उसका सम्बन्ध है, जैसे तीव्र भाष, मन्दभाव ज्ञातभाव और अज्ञातभाव । जीव काक्षायोपशमिक या क्षायिक भाव वीर्य कहलाता है अथवा द्रव्यकी अपनी जो विशिष्ट शक्ति है उसे वीर्य कहते हैं। अधिकरण यह द्रव्य या साधन जिसके द्वारा कोई क्रिया हो जाती है और जिसे लोकभाषा में औजार कहते हैं 'विशेष, पद का दोनों अर्थात् वीर्य और अधिकरण के साथ सम्बन्ध है इस प्रकार जीव की शक्ति की विशेषता को वीर्य विशेष और तलवार आदि की शक्ति की विशेषता को अधिकरणविशेष कहते हैं। इस प्रकार तीवभाव, मन्दभाव, ज्ञातनाव अज्ञातभार वीय. विशेष और अधिकरणविशेष से साम्परायिक आस्रव में विशेषता अर्थात् तरतमता उत्पन्न हो जाती है।
ગ્ય છે હું એને હણશ” આ રીતે ઈરાદાપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરવી જ્ઞાતભાવ કહેવાય છે. અજાણતા અથવા પ્રમાદથી પ્રવૃત્તિ થવી આજ્ઞાતભાવ છે. ભાવને અર્થ છે. આત્માનું અધ્યવસાય અથવા પરિણામ પ્રત્યેકની સાથે તેને સંબંધ છે જેમ કે તીવ્રભાવ, મન્દભાવ, જ્ઞાતભાવ અને અજ્ઞાતભાવ જીવને ક્ષાપશમિક અથવા ક્ષાયિકભાવ વીર્ય કહેવાય છે અથવા દ્રવ્યની આગવી જે વિશિષ્ટ શક્તિ છે તેને વીર્ય કહે છે. અધિકરણ તે દ્રવ્ય અથવા સાધન કે જેના વડે કઈ ક્રિયા કરવામાં આવે છે અને જેને લેક ભાષામાં એ જાર કહે છે “વિશેષ પદને બંને અર્થાત વીર્ય અને અધિકરણની સાથે સંબંધ છે, આ રીતે જીવની શકિત વિશેષતાને વીર્યવિશેષ અને તરવાર આદિની શકિતની
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |