________________
૫૮૮
तत्त्वार्यतते तत्वार्थदीपिका-पूर्व तावद्-बाबपविध तपासु-अनशन नामक प्रथमतपसो हैरिय मुक्तम्, तत्र-प्रथमोपाचस्याऽनशनतपसश्चतुर्थभक्तादि भेदेनाऽनेक विधत्वं पतिपादयितुमाह-'इत्तरिए अणेगविहे' इत्वरिकं नामाऽल्पकालिकम् अनशनतपोऽनेकविधम् मनप्तम्, तद्यथा-चतुर्थभक्त षष्ठभक्तादि मेदतः, चतुर्थ मक्तम् १ षष्ठभक्तम् २ आदिना-अष्टमभक्तम् ३ दशमभक्तम् ४ द्वादशभक्तम् ५ चतुदेशभक्तम् ६ षोडश भक्तम् ७ अर्धमासिकभक्तम् ८ मासिकमक्तम् ९ वैचासिकमक्तम् १० त्रैमासिकभक्तम् ११ चातुर्मासिकमक्तम् १२ पश्चमासिकमक्तम्१३ पाण्मासिकभक्तं१४ चेति । एव मष्टमासपर्यन्तं-वर्ष पर्यन्तश्चोन्नेयम् ।
'इत्तरिए अणेगविहे' इत्यादि
सूत्रार्थ-इत्यरिक तप उपवास बेला आदि के भेद से अनेक प्रकार का हैं ॥६॥
तत्वार्थदीपिका-पहले छह प्रकार के बाह्य तपश्चरणों में से अनशन नामक प्रथम तप के दो भेद कहे गए, अब प्रथम भेद इत्वरिक तप के चतुर्थभक्त आदि अनेक भेदों का निरूपण करते हैं
इत्वरिक अर्थात अल्पकालिक अनशन तप अनेक प्रकार का कहा गया है, जैसे-चतुर्थभक्त, षष्ठमक्त, अष्टमभक्त, दशमभक्त, द्वादशभक्त, षोडशभक्त, अर्धमासिकभक्त, मासिकभक्त, द्वैमासिकभक्त, त्रैमासिकभक्त, चातुर्मासिकभक्त, पंचमासिकभक्त, पाण्मासिकभक्त, इसी प्रकार अष्टमासभक्त से लेकर वर्ष पर्यन्त का अनशन तप समझ लेना चाहिए। इनमें एक उपवास चतुर्थ भक्त कहलाता हैं, लगातार 'इत्तरिए अणेगविहे' त्यादि।
સુત્રાથ-ઈવરિક તપ ઉપવાસ છઠ આદિના ભેદથી અનેક પ્રકારનું છે. ૬ તાવાર્થદીપિકા–પહેલા પ્રકારના બાહા તપશ્ચરણેમાંથી અનશન નામક પ્રથમ તપના બે ભેદ કહેવામાં આવ્યા હવે પ્રથમ ભેદ ઈ–રિક તપના ચતુર્થ લત આદિ અનેક ભેદોનું નિરૂપણ કરીએ છીએ
ઈત્વરિક અર્થાત્ અલ્પકાલિક અનશન તપ અનેક પ્રકારના કહેવામાં આવ્યા છે જેમકે-ચતુર્થભકત, ષષ્ઠભકત, અષ્ઠમભક્ત દશમભક્ત દ્વાદશભકત, ચતુર્દશભક્ત ષોડશભક્ત અર્થ માસિકભકત મસિકભકત, દ્વિમાસિકભક્ત ત્રિમાસિકલકત ચાતુર્માસિકભકત, પંચમાસિકભકત, ષામાસિકભકત એવી જ રીતે અષ્ટમાસિકભકતથી લઈને વર્ષ પર્યન્તનું અનશન તપ પણ સમજવું, આમાં એક ઉપવાસ ચતુર્થભત કહેવાય છે, લગાતાર બે ઉપવાસને ષષ્ટભકત કહે
श्री तत्वार्थ सूत्र : २
