________________
३८२
तत्त्वार्थसूत्रे र्जनम् , न प्रति लेखितम् अपतिलेखितम् , एवं न प्रमार्जितम्-अपमार्जितम् । एवं-पौषधोपचास व्रतधारिणाऽगारिणाऽपत्यवेक्षित दुष्प्रतिलेखित शय्यासंस्तारादि पश्चातिचारवर्जनपूर्वकमेव पौषधोपचासत्रतं पालनीयम् । उक्तश्चोपासकदशाङ्गे प्रथमेऽध्ययने 'पोसहोववासस्स समणोवासएणं पंच अइयारा जाणियच्या, न समायरियव्या, तं जहा-अप्पडिलेहिय दुप्पडिलेहिय सिज्जा संथारे, अप्पमज्जिय-दुप्पमजिजयसिज्जा संथारे, अप्पडिलेहिय-दुप्पडिलेहिय उच्चार पासवणभूमी, अप्पमन्जिय-दुप्पमज्जिय उच्चारपासवण. भूमी, पोसहोववासस्स सम्म अणणुपालणया' इति पौषधोपवासस्य श्रमणोपासकेन पञ्चातिचारा ज्ञातव्याः, न समाचरितव्याः, तद्यथा--अमतिलेखित दुष्पतिलेखितशय्यासंस्तारकः १ अप्रमार्जितदुष्पमार्जितशय्यासंस्तारकः २ अपतिलेखित दुष्मतिलेखितोच्चारपस्रषणभूमिः ३ अप्रमार्जितदुष्प्रमार्जितोच्चारप्रस्रवणभूमिः ४ पौषधोपवासस्य सम्यगननुपालनता इति ॥५१॥ देखना पतिलेखन कहलाता है । रजोहरण आदि के द्वारा पूजना प्रमाजन कहलाता है। पौषधोपचासवत के धारक श्रावक को अप्रतिलेखित -दुष्प्रतिलेखित शय्यासंस्तारक आदि पांच अतिचारों से बचते हुए पौषधोपवासव्रत का पालन करना चाहिए । उपासकदशांग सूत्र के प्रथम अध्ययन में कहा है-'पोषधोपवासव्रत के श्रमणोपासक को पांच अतिचार जानने चाहिए किन्तु उनका आचरण नहीं करना चाहिए । वे अतिचार ये हैं-(१) अमतिलेखित-दुष्प्रतिलेखित शय्यासंस्तार (२) अप्रमार्जित दुष्प्रमार्जित शय्यासंस्तार (३) अप्रति लेखित-दुष्प्रतिलेखित उच्चारप्रस्रवणभूमि और पौषधोपवास का सम्यक् अननुगलन ॥५१॥ લેવું પ્રતિખન કહેવાય છે. રજોહરણ વગેરેની મદદથી પૂજવું પ્રમાર્જન કહેવાય છે. પૌષધાપવાસ વતન ધારક શ્રાવકે અપ્રતિલેખિત-દુષ્પતિલેખિત શપ્યાસંસ્તારક આદિ પાંચ અતિચારોથી બચતા થકા પૌષધોપવાસવતન પાલન કરવું જોઈએ. ઉપાસકદશાંગસૂત્રના પ્રથમ અધ્યયનમાં કહ્યું છે
ષાપવાસ વ્રતના શ્રમણોપાસકે પાંચ અતિચાર જાણવા જોઈએ પરતું તેમનું આચરણ કરવું જોઈએ નહીં આ અતિચાર છે. (૧) અપ્રતિલેખિત(પ્રતિખિત શયા સંસ્કાર (૨) અપ્રમાજિંત-દુબમાર્જિત શપ્પા સંસ્કાર (૩) અપતિલેખિત-પ્રતિલેખિત ઉચ્ચારપ્રસ્ત્રવણભૂમિ અને (૫) પૌષધપવાસનું સમ્ય-અનનુપાલન, પ૧
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨