________________
moon
२४०
तत्त्वार्थसूत्रे सप्तचेत्ये कादश परीषहाः प्ररूपिताः सम्पति-वेदनीयकर्मोदयेन प्रज्ञाऽज्ञानाघेकादशपरीषहा अवशिष्टाः तानेकादश क्षुत्पिपासादीन् परीषहान् मरूपयितु. माह-'वेयणिज्जे सेसा एक्कारसपरीमहा-' इति, वेदनीये-वेदनीयकर्मोदये सति शेषा एकादश परीषहाः भवन्ति, तद्यथा-आनुपूर्व्या-क्षुत्पिपासा-शीतोष्ण दंशमशकारूपाः पञ्चपरीषहाः, चर्या-शय्या-वध-रोग-तृणस्पर्शमलाख्याः पद, इत्येवं रीत्या-एकादशपरीषहा भवन्ति । एवश्व-पूर्वोक्तेभ्यः मऽज्ञाऽज्ञानदर्शना. ऽलामाऽचेलाऽरति स्त्रीनिषद्याऽऽक्रोश-याचना-सत्कार पुरस्कारेभ्य एकादश परीषहेभ्योऽवशिष्टाः क्षुत्पिपासा-शीतोष्ण-देशमशक-चर्या-शय्या-वध रोग
तत्वार्थनियुक्ति-पहले ज्ञानावरणीय, दर्शनमोहनीय, चारित्रमोहनीय और अन्तराय कर्म के निमित्त से होने वाले प्रज्ञा, अज्ञान, दर्शन, अलाम, अचेल, अरति आदि ग्यारह परीषह कहे गए हैं, अब वेदनीय कर्म के उदय से होने वाले अवशिष्ट क्षुधा पिपाता आदि परीषहों की प्ररूपणा करते हैं
वेदनीय कर्म का उदय होने पर शेष ग्यारह परीषह होते हैं । वे अनुकम से इस प्रकार हैं-क्षुधा, पिपासा, शीत, उष्ण, दंशमशक, ये पांच तथा चर्या, शय्या, वध, रोग, तृणस्पर्श और मल, ये छह, इस प्रकार ग्यारह परीषह होते है । इस प्रकार पूर्वोक्त प्रज्ञा, अज्ञान, दर्शन, अलाम, अचेल, अरति, स्त्र, निषद्या, आक्रोश, याचना और सत्कार पुरस्कार, इन ग्यारह परीषहों से शेष बचे हुए क्षुधा, पिपासा, शीत, उग, दंशमशक, चर्या, शय्या, वध, रोग, तृणस्पर्श
તાર્થનિયુક્તિ-પહેલા જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનમોહનીય, ચારિત્રમોહ નીય અને અન્તરાય કર્મના નિમિત્તથી થનારા પ્રજ્ઞા, અજ્ઞાન, દર્શન અલાભ, અચેલ, અરતિ આદિ અગીયાર પરીષહનું વિવેચન કરવામાં આવ્યું છે હવે વેદનીય કર્મના ઉદયથી થનારા અવશિષ્ટ સુધા પિપાસા આદિ પરીષહાની પ્રરૂપણું કરીએ છીએ
વેદનીય કર્મને ઉદય થવાથી બાકીના અગીયાર પરીષહ થાય છે તે सा प्रमाणे-अनुभथा क्षुधा, पिपासा, शीत, BE!, शमश थे पांय, તથા ચર્યા, શય્યા, વધ, રોગ, તૃણસ્પર્શ અને મલ એ છ–આ પ્રમાણે અગીયાર પરીષહ થાય છે. આ રીતે પૂવકત પ્રજ્ઞા, અજ્ઞાન, દર્શન અલાભ, અચેલ, અરતિ, સ્ત્રી, નિષા , આક્રોશ, યાચના અને સત્કારપુરસ્કાર આ અગીયાર પરીષહમાંથી બાકી રહી ગયેલા સુધા, પિપાસા, શીત, ઉષ્ણ,
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
