________________
२२८
तत्त्वार्थसत्रे सम्पराये न केवलं नवमगुणस्थानके, अपितु प्रसत्तसंयता-ऽममत्तसंयतापूर्वकरणा-ऽनिवृत्तिकरणगुणस्थानचतुष्टयवर्तिनि स्थूलक्रोधादिकपाययुक्त मुनौ-अक्षीणकषायदोषत्वात् सर्वे क्षुत्पिपासा शीतोष्णदंशमशकाध्चेलाऽरति खीचर्या निषद्या शय्या-ऽऽक्रोश बध याचनाऽलाम रोग-तृण स्पर्शमलसत्कार पुरस्कारमज्ञा-ऽज्ञानदर्शनरूपा द्वाविंशतिपरीषहाः सम्भवन्ति । तत्र-वादर सम्परायः खलु स्थूलक्रोधादिकषायसहितः कश्रित् संपतो मोहनीयकर्म प्रकृती रुपशमयतीति उपशमको भवति, पुनश्च कश्चित् तथाविध मोहप्रकृती क्षपयतीति सपको भवति, तेषु खलु बादरसम्परायेषु पमत्तसंयतादिषु सर्वेषामेव परीषह
जिसमें यादर सम्पराय अर्थात् स्थूल कषाय विद्यमान है, उसको सभी परीषह होते हैं। यहां चादर सम्पराय' शब्द से नौ वांगुणस्थान ही अभीष्ट नहीं है किन्तु प्रमत्तसंयत, अपूर्व-करण और अनिवृत्ति. करण नामक चार गुणस्थानवाले मुनि ग्रहण किये गये हैं, क्यों कि उन सभी में बादर संज्वलन कषाय विद्यमान रहता है। इन मुनियों के बादर कषाय का क्षय या उपशम न होने से सभी-क्षुधा, पिपासा, शीत, उष्ण, दंशमशक, अचेल, अरति, स्त्री, चर्या, निषचा, शय्या,
आक्रोश, वध, याचना, अलाभ, रोग, तृगस्पर्श, मल, सत्कार पुरस्कार, प्रज्ञा, अज्ञान और दर्शन, परीषह हो सकते हैं। बादर कषाय वाला कोई संयत मोहनीय कर्म की प्रवृतियों का उपशम करता है। वह उपशमक कहलाता है। कोई संयत उन मोहनीय प्रकृतियों का क्षय करता है। उसे क्षपक कहते हैं। इन प्रमत्तसंयत आदि चादर कषाय वालों में
જેમાં બાદર સમ્પરાય અર્થાત્ સ્થૂળ કષાય વિદ્યમાન છે, તેને બધાં જ પરીષહ હોય છે. અહીં “બાદરસમ્પરાય” શબ્દથી નવમું ગુણસ્થાન જ અભિપ્રેત નથી, પરંતુ પ્રમત્તસંયત, અપ્રમત્તસંયત, અપૂર્વકરણ અને અનિ. વૃત્તિકરણ નામના ચાર ગુણસ્થાનવાળા મુનિ ગ્રહણ કરવામાં આવ્યા છે, કારણ કે તે બધામાં બદર સંજવલન કષાય વિદ્યમાન રહે છે. આ મુનિઓના બાદર કષાયના ક્ષય અથવા ઉપશમ ન હોવાથી બધા-સુધા, પિપાસા, શીત, ઉષણ,
शमश४, अन्येस, २ति, स्त्री, यर्या, निया, शय्या, आडोश, १५, याचना, MAR, , ४२५, मत, सा२-५२२४:२, प्रज्ञा, मन भने शन પરીષહ હોઈ શકે છે. બાદર કષાયવાળે કોઈ સંયત મેહનીય કર્મની પ્રકૃતિઓને ઉપશમ કરે છે તે ઉપશામક કહેવાય છે. કેઈ સંયત તે મહિનીય પ્રકૃતિએને ક્ષય કરે છે તેને ક્ષક કહે છે આ પ્રમત્ત સંયત વગેરે બાદર કષાય
श्रीतत्वार्थ सूत्र:२