________________
१५६
तत्त्वार्थस्त्रे विभवति, विरक्तश्च-भवार्णवोचरणाय समाहितचित्तो भवति ६ इन्द्रियकषाय कोधमानमायालोभमाणातिपातादयः कर्मावकारणरूपाः सन्ति, स्पर्शनादोनि-इन्द्रियाणि पतनमातकुरजभृमीनादीन् प्राणिनो बन्धव्यसनार्णवे पातयन्ति, कषायादयोऽपि वधबन्धपरिक्लेशादीन् उत्पादयन्ति नरकादिगतिषु च नानाविधदुःखमज्वलितासु परिभ्रमयन्ति, इत्येवमास्रवदोषानुचिन्तन मानवानुमेक्षा-उच्यते, एवं भावादयः क्षमादिषु श्रेयस्वभावो न पच्युतो भवति, सर्वएते-आस्रवदोषाः कर्मवत् संवृतात्मनो न सम्भवन्ति-७ एवं-संवरगुणा है । जो ऐसा चिन्तन करता है, वह शरीर आदि के प्रति ममत्वहीन मन जाता है और विरक्त होकर संसार-सागर से पार होने के लिए उद्यत हो जाता है।
(७) आस्रषानुपेक्षा-इन्द्रियां, क्रोध मान माया लोम रूप कषाय और प्राणातिपात आदि कर्म के आस्रव के कारण हैं। ये स्पर्शन आदि इन्द्रियां पतंग, मातंग (हाथी) कुरंग (हिरण), भृग (भ्रमर) और मीन आदि प्राणियों को बन्धन के दुःख सागर में पट कती हैं। कषाय आदि भी वध, बन्धन आदि के क्लेशों को उत्पन्न करते हैं
और नाना प्रकार के दुःखों से प्रज्वलित नरक आदि गतियों में परिभ्रमण कराते हैं। इस प्रकार आस्रव के दोषों का विचार करना आत्रवानुपेक्षा है । जा इस प्रकार विचार करता है उसके चित्त में से क्षमा आदि प्रति श्रेयस्करता का भाव च्युत नहीं होता। जो अपने आपको कूर्म के समान संवृत (संवर युक्त) कर लेता है, उसमें ચિત્વભાવના છે. જે આ જાતનું ચિન્તવન કરે છે તે શરીર વગેરે પ્રતિ મમત્વહીન બની જાય છે અને વિરક્ત થઈને સંસાર-સાગર તરી જવા માટે ત૫ર થઈ જાય છે.
() આસવાનુપ્રેક્ષા-ઈન્દ્રિય, ક્રોધ માન માયા લાભ રૂપ કષાય અને પ્રાણાતિપાત આદિ, કમના આશ્રવના કારણ છે. આ સ્પર્શન વગેરે ઇન્દ્રિ पता (पतीयु) भात (8थी) २ (२५), भूम (भमरे!) अने भीन (માછલીવગેરે પ્રાણીઓને બધાના દુઃખસાગરમાં ફેકે છે. કષાય આદિ પણ વધ, બન્ધન આદિના કલેશને ઉત્પન્ન કરે છે અને જુદા જુદા પ્રકારના દોથી પ્રજવલિત નરક આદિ ગતિઓમાં પરિભ્રમણ કરે છે. આ રીતે આમ્રવના દેને વિચાર કરો આસવાનુપ્રેક્ષા છે. જે આ રીતે વિચાર કરે છે તેના મનમાંથી ક્ષમા આદિ પ્રત્યે શ્રેયસ્કરતાની ભાવનામાં ઓટ આવતું નથી. જે પિત-પિતાને કાચબાની માફક સંવૃત (સંવરયુક્ત) કરી
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
