________________
१३४
तत्त्वार्थसत्रे सरला ऽऽनम् ३ जातिकुलादिमदाऽहङ्कारादभिमानाऽभावो मार्दवम् ४ अत्य न्तलोमान्निवृत्ति लाघवम् ५ सन्तः पाणिनः, पदार्थावा-मुनयोवा, तेभ्यो हितं सत्यम्, उत्तमजनेषु सत्सु समीचीनं यद्वचनं तत्सत्यम् उच्यते, प्रबजितेषु श्रमणेषु तद्भतेषु च धर्मोपबृहणार्थ साधु सत्यं ज्ञानचारित्रादिकं बह्वपि कर्तव्य मित्येय मनुज्ञावचनं सत्य मुच्यते ६ ईसिमित्यादिषु वर्तमानस्य प्राणातिपात पञ्चन्द्रिय नो इन्द्रिय विषयपरित्यागः संयमः । सावद्ययोगात् सम्यगुपरमणं वा संयमः। -यह मेरा है' इस प्रकार ममताभाव को त्याग देना मुक्त है।
(३) आर्जव-स्वभाव की सरलता अर्थात् काययोग आदि की कुटिलता का अभाव आर्जव धर्म है।
(४) मार्दव-जातिमद, कुलमद, बलमद, अहंकार एवं अभिमान का त्याग करना मार्दव है।
(५) लाधव-लोभ का सर्वथा त्याग ।
(६) सत्य-सत् अर्थात् प्राणियों, पदाथों या मुनियों के लिए जो हितकर हो वह सत्य । उत्तम जनों में समीचीन वचन सत्य कहलाता है, श्रमणों में और उन के भक्तों में धर्म की वृद्धि के लिए 'ज्ञान चारित्र आदि खूष करना चाहिए' इस प्रकार का अनुज्ञावचन सत्य है ।
(७) संघम-ईसिमिति आदि में प्रवतमान साधु का पांचों इन्द्रियों के और मन के विषय का त्याग कर देना संयम है । अथवा सावधयोग से सम्यक् प्रकार से विरत होना संयम है । अथवा जिसके છે એ પ્રકારે મમતભાવનો ત્યાગ કર મુક્તિ છે.
(૩) આજવ-સ્વભાવની સરળતા અર્થાત્ કાયયોગ આદિની કુટિલતાને मा. म. १ छे.
(૪) માર્દવ-જાતિમદ, કુળમદ, બળમદ, અહંકાર તથા અભિમાનને ત્યાગ કર માર્દવ છે.
(4) सा-सामने। सवथा त्यास.
(૯) સત્ય-સત્ અર્થાત પ્રાણિઓ, પદાર્થો અથવા મુનિરાજે માટે જે હિતકર હોય તે સત્ય, ઉત્તમ જનમાં સમીચીન વચન સત્ય કહેવાય છે, શ્રમમાં અને તેમના ભક્તોમાં ધર્મની વૃદ્ધિ માટે “તીવ્ર ચારિત્ર આદિ ખૂબ કરવા જોઈએ” આ પ્રકારનું અનુજ્ઞા વચન સત્ય છે.
(૭) સંયમ-ઈસમિતિ આદિમાં પ્રવર્તામાન સાધુનું પાંચે ઈદ્રિના તથા મનના વિષયને ત્યાગ કરી દે સંયમ છે. અથવા સાવધ રોગથી સમ્યક પ્રકારથી વિરત થવું સંયમ છે. અથવા જેના દ્વારા અગમાં પાપ
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્રઃ ૨
