Page Text
________________
दीपिका-नियुक्ति टीका अ. ७ सू. ४ गुप्तिस्वरूपनिरूपणम् १२९ पथायदवगम्य भाषतः खलु' एक्मेंते योगाः कर्म न्याय परिणता सन्ति, अतः कर्मनिर्जरायै तेषां योगानां कर्मबन्धाय परिणतानां त्रिविधानां मूलभेदानामुत्तर भेदानाञ्च योगानां निग्रहः स्ववशे व्यवस्थापनं स्वास्छन्धपतिषेधेन मोक्ष मार्गानुकूल परिणति गुप्तिः, अत्यन्त भयजनकससार कर्मवन्धन रूप घातक शत्रुतः-आत्मनः संरक्षण मितिभावः । सा च गुप्ति स्विधा भवति मनोगुति:वाग्गुप्ति:-कायगुप्तिश्व, तत्र मनोगुप्ति स्तावत् मनोगुप्तिा, उन्मार्ग विचार. णाद् आत्मनः संरक्षणम् सरक्षितं खलु मनो नात्मान साहन्ति । एवं- वचोगुप्तिा, कायगुप्तिरपि तथा च-नो गुप्तिः सायद्यस्य सङ्कल्पस्य गर्दिताऽऽत- रौद्रध्यान वाले सम्यग्दर्शन पूर्वक समीचीन रूप से जान कर और यह समझ करके कि इन योगों का परिणमन कमेघध का कारण है, अतएव कों को निर्जरा के लिए मूल एवं उत्तर भेदों वाले इन योगों का निग्रह करना ही श्रेयस्कर है, इनकी प्रवृत्ति कर्मबन्ध का कारण है, इनको स्वाधीन करना, इनकी स्वच्छन्द प्रवृत्ति न होने देना और उन्हें मोक्षमार्ग की और प्रवर्तीना गुप्त है । तात्पर्य यह है कि अत्यन्त भय उत्पन्न करने वाले, संसार एवं कर्मबन्धन रूप घातक शत्रु से आत्मा का रिक्षण करना गुप्ति कहलाता है।
गुप्ति तीन प्रकार की है-मनोगुप्ति, वचनगुप्ति और कायगुप्ति । मनका गोपन करना अर्थात् उसे उन्मार्ग में जाने से रोककर आत्मा की रक्षा करना मनोगुप्ति है । गोपन किया हुआ मन आत्मा का हनन नहीं करता । वचनगुप्ति और कायगुप्त भी इसी प्रकार समझ लेना चाहिए। નિવે, આસ્તિકાય અને અનુ પાની અભિવ્યક્તિ લક્ષણવાળા સફદર્શન પૂર્વક સમીચીન રૂપથી જાણીને અને એવું સમજીને કે આ ગોનું પરિણમન કર્મબન્ધનું કારણ છે, આથી કર્મોની નિર્જરા કરવા માટે મૂળ તથા ઉત્તર ભેદોવાળા આ રોગને નિગ્રહ કરવો એ જ શ્રેયસ્કર છે. એની પ્રવૃત્તિ કર્મ બન્ધનુ કારણ છે, એમને સ્વાધીન કરવા એમની સ્વછંદ પ્રવૃત્તિ ન થવા દેવી અને એમને મેક્ષમ ની દિશા તરફ વાળવા એ ગુપ્તિ છે. તાત્પર્ય એ છે કે અત્યન્ત ભય ઉત્પન કરવાવાળા સંસાર તેમજ કર્મબન્ધ રૂપ ઘાતક શત્રુથી આત્માનું રક્ષણ કરવું ગુપ્તિ કહેવાય છે. | ગુપ્તિ ત્રણ પ્રકારની છે અને ગુપ્તિ, વચનગુપ્તિ, અને કાયગુપ્તિ. મનનું ગેપન કરવું અર્થાત તેને ઉમાર્ગ તરફ જતું રેટીને આત્માની રક્ષા કરવી મને ગુપ્તિ છે. ગોપવામાં આવેલું મન આત્માને ઘાત કરતું નથી. વચનગુપ્તિ અને કાયગુપ્તિ પણ આ રીતે જ સમજવાના છે
तक १७ श्री तत्वार्थ सूत्र : २
| SR No. | 006386 |
| Book Title | Tattvartha Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 894 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, & Canon |
| File Size | 49 MB |