________________
दीपिका - नियुक्ति टीका अ. ७ . ३ समितिभेदनिरूपणम्
११९
लक्षणसंवर सिद्धयर्थं पूर्वं तद्गतसमितिस्वरूपं मरूपयितुमाह- समिईओ पंच, ईरिया - मासा - एसणा- आयाणनिक्खेवणा परिद्वावणिया भेयओ' इति । समितय:- सम्यगयनरूपाः पञ्च भवन्ति । ईर्ष्या - भाषैषणाऽऽदाननिक्षेपणपरिष्ठापनिका भेदतः । तथा च ईर्यासमितिः, भाषासमितिः, एषणासमितिः, आदाननिक्षेपणासमितिः पारिष्ठ पनिका समितिश्वे येवं पश्च समितयः - अवग न्तव्याः । तत्र - आगमानुसारेण ईरण मीर्यां गतिपरिणामः सम्यगागमानुसारिणी गतिः ईर्यासमितिरुच्यते -१ एवम् एषणासमितिः खल् - सम्यग् आगमानुसारेणाऽऽहारादे रन्वेषणं - गवेषणरूपा बोध्या-२ एवम् सम्यग् आगमानुसारेणाऽऽद्दानं - ग्रहणं, निक्षेपः-स्थापनम् तयोः समितिः प्रवचनोक्तेन विधिना saगताssदाननिक्षेपणा समितिः - ४ एवम् - आहारोपधिय्योच्चारादेरागमानुसारेण परिष्ठापनम् परिष्ठापनिका समिति रुच्यते-५ 'उक्तञ्च '
सिद्धि होती है । अब कर्मों के आम्रत्र के निरोध रूप संवर को सिद्धि के लिए उन में से सर्वप्रथम समितियों के स्वरूप की प्ररूपणा करते हैं
समितियां पांच हैं- (१) ईर्यासमिति (२) भाषासमिति (३) एषणा समिति (४) आदाननिक्षेपणासमिति और (५) परिष्ठा पनि काममिति । इनमें से (१) शास्त्र पतिपादित विधि से गमन करना ईयसमिति है (२) प्रयोजन होने पर शास्त्रानुकूल वचनों का प्रयोग करना भाषासमिति है । (३) आगम के अनुसार आहार आदि की गवेषणा करना एषणा समिति है (४) आगम के अनुकूल विधि से किसी वस्तु को रखना और उठाना आदाननिक्षेपणा समिति है । (५) अचिनभूमि देख- -भाल कर मल-मूत्र आदि का त्याग करना परिष्ठापनिका समिति है कहा भी हैસંવરની સિદ્ધિ થાય છે. હવે કર્માંના આસ્રવના નિરોધ રૂપ સંવરની સિદ્ધિ માટે તેમાંથી સર્વપ્રથમ સમિતિએના સ્વરૂપની પ્રરૂપણા કરીએ છીએ.
समितियों यांय हे-(१) र्यासमिति (२) भाषासमिति (3) घोषणा સમિતિ (૪) આદાનનિક્ષેપણાસમિતિ અને (૫) પરિષ્ઠાપનિાસમિતિ આમાંથી (૧) શાસ્ત્રપ્રતિપાદિત વિધિથી ગમન કરવું ઇર્યાસમિતિ છે. (૨) પ્રત્યેાજન થથી શાસ્ત્રાનુકૂળ વચનેાના પ્રયોગ કરવા ભાષાસમિતિ (3) भागभ અનુસાર આહાર વગેરેની ગલેષણા કરવી એષણાસમિતિ છે (૪) માગમન અનુકૂળ વિધિથી કેઈ વસ્તુને મુકવી-ઉપાડવી આદાન નિક્ષેપણ સમિતિ છે. (૫) અચેતભૂમિ જોઇ-તપાસીને મળ-મૂત્ર વગેરેને પરઠવવા પપિનિકાसमिति छे. पशु -
શ્રી તત્વાર્થ સૂત્ર : ૨
