________________
दीपिका-नियुक्ति टोका अ.७ ८.२ संवर हेतुभूतसमितिगुप्त्यादिमि० ११३ भवन्ति । एवम्-ईयो-मारी षणाऽऽदान-परिष्ठ पन् लक्षणाः पञ्च समितयः कायव्यापारानुविधायिन्या, एताः पञ्च समितयेऽपि गुप्ति सहचरितत्वात तामिरपि संवरो भवत्येव इति ताः अपि पश्च समितयः संरकारणानि भवन्ति । एवं-क्षमा, मार्दवा, ऽऽर्जन, शौचानां यतिधर्माणां खलु-अनन्ताऽनुवाध्यादिमेदसहित क्रोध-मान-माया-लोभ कषायाणां निग्रहकरणेन संवरोत्पादकत्वं भवति सत्य-त्यागाऽकिञ्चनत्व ब्रह्मचर्याणाच यतिधर्माणां चारित्रवर्द्धकतया संवर काणत्वं बोध्यम् । संयमस्य च सप्तदशविधस्य कस्यचित् प्रथमवतान्तःपातित्वेन कस्यचिन्पुनरुत्तरगुणान्तर्भूतत्वेन संपरकरणत्वं भवति । अनित्याऽशरणादि. होता। इस प्रकार सम्यक प्रकार से योग का निरोध रूप जो तीन गुप्तियां हैं, वे संघर का कारण होती हैं। __इसी प्रकार र्याममिति, एषणासमिति, आदानसमिति और परिष्ठापन समिति, जो कायिक व्यापार से सम्बन्ध रखती है, तीन गुप्तियों से सहचरित होने के कारण संवर का कारण होती हैं।
इसी प्रकार क्षमा, मार्दव, आर्जव और मुक्ति-निलो भता (शौच) ये चार धर्म क्रमशः क्रोध, मान, माया और लोभ कषायों का निग्रह करनेवाले हैं, अतएव संबर के जनक है तथा सत्य, त्याग, अकिंच नत्व और ब्रह्मचर्य धर्म चारित्र के वर्द्धक हैं अतएव वे भी संबर के कारण होते हैं, संयम धर्म के सत्रह भेद हैं । उन में से कोई प्रथम ब्रत के अन्तर्गत है और कोई उत्तर गुणों में अन्तर्भूत है। अतएव वह भी संवर का कारण होता है । अनित्यत्व, अशरणत्य યુકત હેતે નથી. આવી રીતે સમ્યફ પ્રકારથી યેગના નિરોધરૂપ જે ત્રણ ગુણિએ છે તે સંવરના કારણરૂપ હોય છે
એવી જ રીતે ઈસમિતિ, ભાષા સમિતિ, એષણા સમિતિ આદાન નિક્ષેપસમિતિ અને પરિષ્ઠાપન સમિતિ, જે કાયિક વ્યાપારથી સંબંધ રાખે છે, ત્રણ ગુપ્તિઓથી સહચરિત હેવાના કારણે સંવરને કારણ હોય છે.
આવી જ રીતે ક્ષમા, માવ, આર્જવ અને મુકિત શાચ-નિર્લોભતા આ ચાર ધ ક્રમશઃ ક્રોધ માન, માયા અને લેભ 5ષાના નિગ્રહ કરનારણ છે આથી સંવરના પિતા છે તથા સત્ય ત્યાગ, અકિંચન અને બ્રહ્મચર્ય ધર્મ ચારિત્રના વર્ધક છે આથી તેઓ પણ સંવરના કારણ છે. સંયમ ધર્મના સત્તર ભેલ છે. તેમાંથી કોઈ ભેદ પ્રથમ વ્રતની અતર્ગત છે અને કોઈ ઉત્તર ગુણેમાં અન્તભૂત છે, આથી તે પણ સંવરનું કારણ ગણાય. અનિયત્વ, અશરણત્વ આદિ અનુપ્રેક્ષાઓ પણ સંવરના કારણ છે અને
त० १५ श्री तत्वार्थ सूत्र : २
