________________
ज्ञानचन्द्रिका टीका- गजदृष्टान्तः, भण्डनदृष्टान्तः
७२९
तेन नौकाया गजोsवतारितः । ततोऽसौ नौका पाषाणस्तथा संभृतो यथा नौकायाः पूर्वो रेखाङ्कित भागो जलमग्नः स्यात् । पश्चात् ते पाषाणा स्तोलिताः तदनुसारेण गजस्य मानं ज्ञातम् । राजा तस्य बुद्धिं प्रति प्रसन्नो जातः । ॥ इति नवमो गजदृष्टान्तः ॥ ९ ॥ अथ दशमो भण्डनदृष्टान्तः
आसीत् कोऽपि पुरुषो राज्ञः प्रत्यासन्नवर्ती । तत्समीपे राजा भार्यायाः प्रशंसां करोति । एकदा राज्ञा कथितम् - मम राज्ञी चतुराऽस्ति निदेशकारिणी च । पुरुषेणोक्तम्- महाराज ! यदि तवाज्ञाकारिणी स्यात् तदा स्वार्थवशात् । मद्वचने रेखा अंकित कर दी। बाद में हाथी को नौका से उतार दिया, पश्चात् उस में पाषाणखंड इतने भरे कि जिन्हों के वजन से रेखाङ्गित वह नौका का भाग पानी में डूब गया। बाद में वे समस्त पत्थर नौका से बाहर निकाल कर तौले गये तो जितना उन का वजन हुआ वही हाथी का वजन माना गया। इस तरह राजा उस की इस बुद्धि का वैभव देखकर बड़ा अधिक प्रसन्न हुआ ॥ ९ ॥
॥ यह नौवां गजदृष्टान्त हुआ ॥ ९ ॥ दसवां भण्डनदृष्टान्त
एक पुरुष राजा के पास सदैव रहता था। राजा उसके सामने अपनी रानी की प्रशंसा खूब किया करता था । यह भी उस को बड़े चाव से सुनता रहता । एक दिन जब राजा ने उस से ऐसा कहा कि मेरी रानी बड़ी चतुर एवं आज्ञाकारिणी है तो उस ने इस के प्रत्युत्तर में कहा- ठीक
લીટી દોરી દીધી, પછી હાથીને હાડીમાંથી ઉતારી નાખ્યા, અને હેાડીમાં એટલાં પથ્થર ભર્યાં કે જેના વજનથી લીટી કરેલા ભાગ સુધી હોડી પાણીમાં ડૂબી ગઈ. પછી એ બધાં પથ્થરને હોડીમાંથી બહાર કાઢીને તેમનું વજન કર્યું" તા જેટલું તેમનું વજન થયું તે હાથીનું વજન માની લીધું. આ तीव्र बुद्धिथी राल धो प्रसन्न थ्यो. ॥ ८ ॥
પ્રકારની તેની
॥ मानवभुं दृष्टांत समाप्त ॥ ८ ॥ દસમું ભણ્ડનષ્ટાંત—— એક પુરુષ હેંમેશાં કેાઈ એક રાજા પાસે રહેતા હતા. રાજા તેની આગળ પોતાની રાણીનાં ખૂબ વખાણ કર્યાં કરતા હતા. તે પણ તેને ઘણા રસપૂર્વક સાંભળતા હતા. એક દિવસ જ્યારે રાજાએ તેને એવું કહ્યું કે મારી રાણી ઘણી ચતુર અને આજ્ઞાકારિણી છે ત્યારે તેણે તેને જવાબ આપ્યા, “ સારૂં, પણ
શ્રી નન્દી સૂત્ર
