Page Text
________________
६५९
ज्ञानचन्द्रिका टीका-द्वादशाङ्गस्य ध्रुवत्वादिकथनम् भविष्यति च । तस्माद् अयं द्वादशाङ्गो गणिपिटकः-ध्रुवः स्थिरः मेरुपर्वतादिवत् , ध्रुवत्वाद् नियतः निश्चितः पञ्चास्तिकायेषु लोकवचनवत् , नियतत्वादेव शाश्वत:= नित्यः समयावलिकादिषु कालवचनवत् , शाश्वतत्वादेव-अक्षयः सहस्रशोवाचनादि प्रदानेऽपि क्षयरहितत्वात् , गङ्गासिन्धुप्रवाहेऽपि पद्मदवत् , अक्षयत्वादेव-अव्ययः मानुषोत्तराद्वहिः समुद्रवत् , अव्ययत्वादेव अवस्थितः स्वप्रमाणे जम्बूद्वीपादिवत् , भी रहेगा, यही बात "अभूञ्च, भवति च भविष्यति च" इन क्रियापदों द्वारा प्रदर्शित की गई है, इसलिये यह द्वादशांगरूप गणिपिटक कालत्रय में रहने के कारण (१) ध्रुव, (२) स्थिर, (३) नियत-निश्चित, (४) शाश्वत, अक्षय-क्षयरहित, (५) अव्यय, (६) अवस्थित, एवं (७) नित्य माना गया है। येध्रुव आदि शब्द हेतु हेतुमद्भावसे यहाँ व्याख्यात हुए हैं। यह द्वादशाङ्गरूप गणिपिटक अचल होने के कारण ही यह सुमेरु पर्वत आदि की तरह ध्रुवरूप में गया है। (१)पंचास्तिकायों में जैसे लोकवचन निश्चित है उसी तरह ध्रुव होने के कारण यह द्वादशांग भी नियतरूप वाला माना गया है। (२)समय,आव लिका आदि कों में जैसे कालव्यवहार शाश्वत माना जाता है उसी प्रकार यह भी नियत होने से शाश्वत माना गया है। हजारों (३) वाचनाएँ आदि देने पर भी इसका कभी भी क्षय नहीं होता है। जैसे गंगा सिन्धु आदि रूप प्रवाह के निकलते रहने पर भी पद्मद अक्षय है । (४) अक्षय होने के कारण यह अव्यय बतलाया गया है, जैसे मानुषोत्तर के बाहर समुद्र ५९ २९, ४ पात "अभूच्च, भवति च भविष्यति च' माठियापही द्वारा દર્શાવવામાં આવી છે, તેથી દ્વાદશાંગરૂપ ગણિપિટક ત્રણે કાળમાં રહેવાને કારણે (१) ध्रुव-स्थिर, (२) नियत-निश्चित, (3) शत, (४) २मक्षय-क्षय २डित, (५) मव्यय, (६) अवस्थित अने (७) नित्य भानामा माव्यु छ. से ध्रुव આદિ શબ્દ હેતુ હેતુમદ્ભાવથી અહીં વ્યાખ્યાત થયાં છે. આ દ્વાદશાંગરૂપ ગણિત પિટકને સુમેરુ પર્વત આદિના જેવું ધ્રુવ કહેલ છે (૧). પંચાસ્તિકામાં જેમ લકવચન નિશ્ચિત છે એજ રીતે ધ્રુવ હેવાને કારણે આ દ્વાદશાંગ પણ નિયતરૂપ વાળું મનાયું છે (૨). સમય, આવલિકા આદિકમાં જેમ કાળ વ્યવહાર શાશ્વત भनाय छे से ४२ ते ५९५ नियत पाथी शाश्वत भनायु छ (3). उतरे। વાચનાઓ આદિ દેવા છતાં પણ તેને કદી ક્ષય થતો નથી, જેમ ગંગા, સિંધુ આદિરૂપ પ્રવાહ નીકળતો રહેવા છતાં પણ પદ્ધ સરોવર અક્ષય છે, તેમ હજારો વાચનાઓ આદિ દેવા છતાં પણ દ્વાદશાંગને કદી ક્ષય થતો નથી માટે તેને અક્ષય કહેલ છે (૪). અક્ષય હવાને કારણે તે અવ્યય બતાવેલ છે, જેમ માનુ
શ્રી નન્દી સૂત્ર
| SR No. | 006373 |
| Book Title | Agam 31 Chulika 01 Nandi Sutra Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1958 |
| Total Pages | 933 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_nandisutra |
| File Size | 49 MB |