________________
ज्ञानचन्द्रिका टीका-स्वपराभिमतपरिकर्मनिरूपणम्.
६२९
सप्तसु परिकर्मसु आदितः षट् परिकर्माणि चतुष्कनयिकानि - चत्वार एव चतुष्काः, तेच ते नयाश्चेति चतुष्कनयाः, ते सन्ति येषां तानि तथोक्तानि संग्रह १ - व्यवहार २ऋजुसूत्र ३ - शब्दादि ४ - रूपचतुर्नययुक्तानि षट् परिकर्माणि स्वसामायिकानि ।
अयं भावः- नैगमनयः सांग्राहिकाऽसांग्राहिकभेदेन द्विविधः, तत्र - सांग्राहिकस्य संग्रहे समावेशः, असांग्राहिकस्य तु व्यवहारे समावेशः, शब्दसमभिरूढैवम्भूतास्त्रयो नयाः शब्दादिरूप एक एव नयः, एवं च संग्रहव्यवहारऋजु मूत्रशब्दादिरूपचतुर्नययुक्तानि षट् परिकर्माणि नयचिन्तया स्वसामयिकानीति । तथा सप्त परिकर्माणि त्रैराप्रकार इन पांचों के सब भेद मिलाने से पचपन (५५) भेद हो जाते हैं । इस तरह १४ - १४-११-११-११-११-११ सब मिलाकर परिकर्म के तिरासी (८३) भेद हो जाते हैं।
परिकर्म के इन सात भेदोंमें आदि के जो छह भेद हैं वे, संग्रह व्यवहार ऋजुसूत्र तथा शब्दादि इन चार नयों से युक्त होने के कारण चतुष्कनयिक हैं, अर्थात् स्वसामयिक हैं। तात्पर्य यह कि - नैगमनय - सांग्रा - हिक और असीग्राहिक के भेद से दो प्रकार का है, उनमें संग्राहिकनय का संग्रहनयमें समावेश हो जाता है, और असांग्राहिकनय का व्यवहार नमें समावेश होता है । शब्द, समभिरूढ और एवम्भूत, ये तीन नय शब्दादि ' इस नाम से एक ही नय माने गये हैं । इस तरह संग्रह व्यवहार ऋजुसूत्र और शब्दादिरूप चार नयों से युक्त छह परिकर्म नयविचार से स्वसामयिक हैं । तथा सात परिकर्म, समस्त वस्तुओं को व्यात्मक स्युतावर्त' छे. या रीते थे पांयेना लेहोना सरवाणी पंथावन (पथ) थाय. આ રીતે ૧૪–૧૪–૧૧–૧૧–૧૧-૧૧-૧૧ એ બધા મળીને પરિકમના ત્યાસી (८3) लेह थाय छे.
6
પરિકમના એ સાત ભેટ્ઠોમાં આદિના જે છ ભેદ છે તે, સ ંગ્રહ, વ્યવહાર, જીસૂત્ર, તથા શખ્વાદિ એ ચાર નયાથી યુક્ત હેાવાથી ચતુષ્કનાયક છે, અર્થાત્ સ્વસામયિક છે. તાત્પર્ય એ છે કે નૈગમનય-સાંગ્રાહિક અને અસાંગ્રાહિક ભેદથી એ પ્રકારના છે, તેમાં સાંગ્રાહિકનયના સગ્રહનયમાં સમાવેશ થઈ જાય છે, અને અસાંગ્રાહિકનયના વ્યવહારનયમાં સમાવેશ થાય છે. શબ્દ, સમભઢ અને એવભૂત એ ત્રણ નયને “શબ્દાદિ” એ નામથી એક જ નય ગણેલ છે. આ રીતે સ ંગ્રહ, વ્યવહાર, ઋજીસૂત્ર અને શબ્દાદિરૂપ ચાર નચેાથી યુક્ત છ પરિકમ નયવિચારથી સ્વસામયિક છે. તયા સાત પરિકમ, સમસ્ત વસ્તુઓને
શ્રી નન્દી સૂત્ર
