________________
३००
नन्दीसूत्रे च मोक्षात् परं किंचिदुपादेयं, ततो भवमोक्षावेकान्तेन हेयोपादेयौ । तयोईयोपादेययोर्भवमोक्षयोश्चहान्युपादाने सर्वसंगविरतेर्भवतः, ततो विरतिरवश्यं कर्तव्या । सैव च परमार्थतो ज्ञानस्य फलम् । सा च मिथ्यादृष्टेर्नास्तीति ज्ञानफलाभावाद् मिथ्यादृष्टेमैतिश्रुते अज्ञाने भवतः । उक्तञ्च
"सदसदविसंसणाओ, भवहेउजहिच्छिओवलंभाओ।
नाणफलाभावाओ, मिच्छदिद्विस्स अन्नाणं "॥१॥ छाया - सदसदविशेषणात , भवहेतुयदृच्छितो( मनःकल्पितो)पलम्भात ।
ज्ञानफलाभावात् , मिथ्यादृष्टेरज्ञानम् ॥ १॥५॥ मू० २५॥ श्रुतं मतिपूर्वकं भवतीत्युक्तम् । संप्रति मतिज्ञानमेवाधिकृत्य शिष्यः पृच्छतिउपादान करना है। संसार के सिवाय और कोई पदार्थ हेय नहीं है, तथा मोक्ष के सिवाय और कोई उपादेय नहीं है। संसार हेय है और मोक्ष एकान्ततः उपादेय है, ये दोनों बातें सर्वपरिग्रह की विरतिवाले सम्यग्दृष्टि जीवके ही होती हैं, इसलिये विरति अवश्य अंगीकार करने योग्य है। यही परमार्थतः ज्ञान का फल है। यह सर्वसंगविरतिरूप ज्ञान का फल मिथ्यादृष्टि को प्राप्त नहीं है, इसलिये मिथ्यादृष्टि के ज्ञान के फल का अभाव होने से उसके मतिश्रुतज्ञान अज्ञानस्वरूप होते हैं । कहा भी है
"सदसदविसेसणाओ, भवहेउज हिच्छिओव लंभाओ।
नाणफलाभावाओ, मिच्छदिद्विस्स अन्नाणं" ॥१॥ सू० २५ ॥
श्रुतज्ञान मतिज्ञानपूर्वक होता है यह बात यहांतक कह दी । अब शिष्य मतिज्ञान के विषय में पूछता है और सूत्रकार उसका उत्तर देते हैं-'से किं तं आभिणिबोहियनाणं' इत्यादि । છે. સંસારના સિવાય બીજે કઈ પદાર્થ હેય નથી તથા મોક્ષના સિવાય બીજું કોઈ ઉપાદેય નથી, સંસાર હેય છે અને મોક્ષ એકાન્તતઃ ઉપાદેય છે, એ બને વાતે સર્વપરિગ્રહની વિરતિવાળા સમ્યગૃષ્ટિ જીવને જ હોય છે. તે કારણે વિરતિ અવશ્ય અંગીકાર કરવા યોગ્ય છે. એ જ પરમાર્થતઃ જ્ઞાનનું ફળ છે. આ સર્વસંગવિરતિરૂપ જ્ઞાનનું ફળ મિથ્યાષ્ટિને પ્રાપ્ત નથી, તેથી મિથ્યાદષ્ટિને જ્ઞાનનાં ફળનો અભાવ હોવાથી તેનાં મતિશ્રતજ્ઞાન અજ્ઞાનસ્વરૂપ હોય છે. કહ્યું પણ છે
"सदसद-विसेसणाओ, भवहे उजहिच्छिओवल भाओ। ___ नाणफलाभावाओ. मिच्छद्दिट्ठिस्स अन्नाण" ॥ १॥ सू २५॥
શ્રુતજ્ઞાન મતિજ્ઞાન પૂર્વક હોય છે એ વાત અહીં સુધી કહી. હવે શિષ્ય भतिज्ञान विषे पूछे छ भने सूत्रा२ तन उत्त२ मा छ-" से कि तं
आभिणिबोहियनाण" प्रत्याहि.
શ્રી નન્દી સૂત્ર
