________________
ज्ञानन्द्रिकाटीका - ज्ञानभेदाः । ( स्त्रोमोक्षसमर्थनम् )
छाया - न खलु स्त्री अजीवः, न चासु अभव्या, न चापि दर्शनविरोधिनी, नो अनार्योत्पत्तिः, नो असंख्येयायुः, नो अतिक्रूरमतिः, नो न उपशान्तमोहा, नो न शुद्धाचारा, नो न अशुद्धशरीरा, नो व्यवसायवज्जिता, नो अपूर्वकरणविरोधिनी, नो नवगुणस्थानरहिता, कथं न उत्तमधर्मसाधिकेति ॥
२५९
व्याख्या - स्त्री खलु न अजीवः किं तु जीव एव, जीवस्य चोत्तमधर्मसाधकत्वेन सह विरोधो नास्ति तथैव लोके दर्शनादिति भावः ।
ननु सर्वोऽपि जीव उत्तमधर्मसाधको न भवति, अभव्यजीवानामुत्तमधर्मसाधकत्वाभावादत आह- 'ण यासु अभव्वा ' इति, न चाssसु अभव्येति । यद्यपि स्त्रीषु काचिदभव्या, तथापि सर्वैवाभव्या न भवति, संसारनिर्वेद - निर्वाधधर्माद्वेषशुश्रूषादिदर्शनादिति भावः ।
छाया - न खलु स्त्री अजीवः, न चासु अभव्या न चापि दर्शनविरोधिनी, नो अमानुषी, न अनार्योत्पत्तिः, नो असंख्येयायुष्का, नो अतिक्रूरमतिः, नो न उपशान्तमोहा, नो न शुद्धाचारा, नो अशुद्धशरीरा, नो व्यवसायवर्जिता, नो अपूर्वकरणविरोधिनी, नो नवगुणस्थानरहिता कथं न उत्तमधर्मसाधिकेति ।
तात्पर्य इसका इस प्रकार है - " नो खलु स्त्री अजीवः " स्त्री अजाव नहीं है किन्तु जीव ही है । अतः उसका उत्तमधर्मसाधन करने के साथ कोई विरोध नहीं है लोक में भी इसी तरह से देखा जाता है । शंका - जीव - मात्र को यदि उत्तमधर्म साधक माना जाय तो फिर अभव्यों को भी जीव दोने से उत्तमधर्म का साधक मानना पडेगा । परन्तु उनमें तो उत्तमधर्मसाधकता मानी नहीं जाती है। इस प्रकार की आशंका की निवृत्ति के लिये सूत्रकार कहते हैं कि- " न चासु
छाया - न खलु स्त्री अजीवः, न चासु अभव्या, न चापि दर्शन विरोधिनी, नो अमानुषी, नो अनार्योत्पत्तिः, नो असंख्येयायुष्का, नो अतिक्रूरमतिः, नो न उपशान्तमोहा, नो न शुद्धाचारा, नो अशुद्धशरीरा, नो व्यवसायवर्जिता, नो अपूर्वकरणविरोधिनी, नो नवगुणस्थानरहिता कथं न उत्तमधर्मसाधिकेति ।
तेनुं तात्पर्य या प्रभावे छे - " न खलु स्त्री अजीवः " स्त्री अलव नथी પણ જીવ જ છે. તેથી તેના ઉત્તમધમ સાધન કરવા સાથે કાઈ વિરાધ નથી. લાકમાં પણ એ પ્રમાણે જ જોવા મળે છે. શકા—જો જીવ માત્રને ઉત્તમધમ સાધક માનવામાં આવે તેા પછી અભબ્યાને પણ જીવ હાવાથી ઉત્તમધર્મ સાધક માનવા પડે, પણ તેમનામાં તે ઉત્તમધ સાધકતા મનાતી નથી. આ પ્રકારની आशंका निवारखा भाटे सूत्रभर उडे छे " न चासु अभव्या " અસત્ય નથી.
શ્રી નન્દી સૂત્ર
