________________
ज्ञानचन्द्रिकाटीका-शानभेदाः।
केवलज्ञानंमत्यादिनिरपेक्षं भवति, केवलज्ञानप्रादुर्भावे मत्यादीनामसंभवात् । ननु कथं तदा मत्यादीनामसंभवः ?, यदि मतिज्ञानादीनि स्वस्वावरणक्षयोपशमेऽपि प्रादुर्भवन्ति, तर्हि सर्वथा स्वस्वावरणक्षये तु तानि सुतरां प्रादुर्भविष्यन्ति चारित्रपरिणामवत् । उक्तञ्च
" आवरणदेसविगमे, जाई विजंति मइसुयाईणि । ___आवरणसव्वविगमे, कह ताइं न होति जीवस्स"॥ १ ॥ छाया--आवरणदेशविगमे यानि विद्यन्ते मतिश्रुतादीनि ।
___ आवरणसर्वविगमे कथं तानि न भवन्ति जीवस्य ॥१॥ इति चेत् , उच्यते-कथंचिन्मलसंपृक्तस्य मरकतादिमणेर्यावत् सर्वथा मला. मानकालके समस्तपदार्थ हस्तामलकवत् इसमें प्रतिबिम्बित होते रहते हैं। तथा यह केवलज्ञान मत्यादिक क्षायोपशमिक ज्ञानों से निरपेक्ष रहता है, क्यों कि इसकी उत्पत्ति होने पर मत्यादिक ज्ञान रहते नहीं हैं।
शङ्का-केवलज्ञानके सद्भावमें मत्यादिकोंका असद्भाव क्यों रहता है ? जब मत्यादिक ज्ञान अपने२ आवरणों के क्षयोपशम होने पर ही होते हैं तो यह बात मानने में और अधिक सरल पड़ जाती है कि जब अपने २ आवरणों का सर्वथा क्षय हो जायगा तो वे अपने आप ही प्रगट होने लगेगे जैसे चारित्रपरिणाम होता है। कहा भी है
" आवरणदेसविगमे, जाइं विज्जंति मइसुयाईणि । ___ आवरणसच्चविगमे, कह ताइं न होति जीवस्स"॥१॥
इस शङ्काका उत्तर इस प्रकार है-जिस प्रकार मलयुक्त मणिसे जब બિત થતાં રહે છે. તથા એ કેવળજ્ઞાન મત્યાદિક ક્ષાપશમિક જ્ઞાનથી નિરપેક્ષ રહે છે, કારણ કે તેની ઉત્પત્તિ થતાં મત્યાદિક જ્ઞાન રહેતાં નથી.
શંકા-કેવળજ્ઞાનના સદભાવમાં મત્યાદિકેને અસદ્ભાવ કેમ રહે છે ? જ્યારે અત્યાદિક જ્ઞાન પિતાપિતાનાં આવરણને ક્ષયે પશમ થતાં જ થાય છે ત્યારે તે વાત માનવી વધુ સરળ પડે છે, કે જ્યારે પિત પિતાનાં આવરણોનો સદંતર શ્રય થઈ જશે ત્યારે તેઓ આપ આપ જ પ્રગટ થવા લાગશે, જેવી રીતે ચારિત્ર परिणाम डाय छे. यु ५४ छ:
"आवरणदेसविगमे, जाइं विज्जति मइसुयाईणि ।
आवरणसच्चविगमे, कह ताई न होंति जीवस्स ॥१॥ એ શંકાને ઉત્તર આ પ્રમાણે છે—જે રીતે મેલ વાળા મણીમાંથી જ્યાં
શ્રી નન્દી સૂત્ર
