________________
૭૧
उत्तराध्ययनसूत्रे
भव्यादिस्त्रीणां भूयसीनामस्माभिरपि मोक्षाभावस्याभिधानात् द्वितीयेतु न्यूनता पक्षस्य । विवादास्पदीभूतेति विशेषणं विना नियत स्त्रीलाभाभावात् । यदि तदुपा दीयते, तदा तत्प्रतिबोधार्थ किचिदुच्यते-
स्त्रियो मुक्त्यः, मुक्तिकारणाऽवैकल्यात्, यथा पुमांसः, यत्र हि यस्य नास्ति संभवस्तत्र तत्कारणवैकल्यं यथा सिद्धशिलायां शाल्यङ्कुरस्य । इमास्तु मुक्तिकारणवैकल्परहिताः, तस्मान्मुक्त्य इति ।
तो यह बात हम भी मानते हैं कि असंख्यात वर्ष की आयुवालीअकर्म-भूमिजस्त्रियों को दुषमादिकालोत्पन्न तिर्यञ्चनियों को एवं देवियों को तथा अभव्य स्त्रियोंको मुक्ति प्राप्त नहीं होती है। अतः पक्षेकदेशमें यह हेतु सिद्धसाध्यतावाला होनेसे यदि कहो कि कोई विशिष्ट स्त्रियां मुक्ति प्राप्तिके योग्य नहीं हैं तो यह बात पक्षभूत स्त्रीपद से ज्ञात नहीं हो सकती है । अतः इस बातको स्पष्ट करनेके लिये यदि ऐसा कहा जाय कि हम उन्हें ही मुक्ति प्राप्ति निषिद्ध करते हैं जिन्हें आप मुक्ति प्राप्ति के योग्य गिनते हो। तो इसपर भी हमारा यही कहना है कि जिन्हें तुम मुक्ति प्राप्तिके योग्य नहीं कहते हो उन्हें ही हम इस प्रकारसे मुक्ति प्राप्तिके योग्य सिद्ध करते हैं- “ स्त्रियो मुक्तयहः, मुक्तिकारणावैकल्यात् यथा पुमांसः " जैसे पुरुषोंमें मुक्तिके कारणोंकी अविकलता देखी जाती है उसी प्रकार से स्त्रियोंमें भी मुक्ति के कारणोंकी अविकलता होनेसे वे
સિદ્ધ કરતા હા તા એ વાત અમે પણ માનીએ છીએ કે, અસંખ્યાત વષઁની આયુષ્યવાળી અકર્મભૂમિ જ ક્રિયાને, દુષમારૢ કાલેાત્પન્ન તિય ચનિયેાને, અને દૈવિયેાને, તથા અભવ્ય સ્ત્રિયાને મુકિત પ્રાપ્ત થતી નથી. આથી પક્ષકદેશમાં એ હેતુ સિદ્ધ સાધ્યવાળા હાવાથી જો કહા કે, કાઇ વિશિષ્ટ ક્રિયા મુતિ પ્રાપ્તિને ચેગ્ય નથી તે આ વાત પક્ષભૂત સ્રી પદ્મથી જ્ઞાત થઇ શકતી નથી. આથી એ વાતને સ્પષ્ટ કરવા માટે જો એમ કહેવામાં આવે કે, અમે એના જ મુકિત પ્રાપ્તિમાં નિષદ્ધ કરીએ છીએ, જેને આપ મુકિત પ્રાપ્તિને ચેાગ્ય ગણુા છે. તા આની સામે પણ અમારૂ એજ કહેવાનું છે કે, જેને તમે મુકિત પ્રાપ્તિના ચેાગ્ય નથી કહેતા એને જ અમે આ પ્રકારથી મુકિતની પ્રાપ્તિને योग्य सिद्ध पुरीखे छीओ. “ स्त्रियो मुक्त्यर्हाः, मुक्तिकारणावैकल्यात् यथा पुमांसः ” જેમ પુરૂષામાં મુકિતના કારણેાની અવિકળતા જોવામાં આવે છે એજ પ્રકારથી સ્ત્રિયામાં પણ મુક્તિના કારણેાની અવિકળતા હોવાથી એ પણ મુકિતની પ્રાપ્તિને ચૈાગ્ય છે. જે સ્થળે જેની સંભવતા હોતી નથી ત્યાં જ એના કારણેાની વિકળતા રહે છે. જેમ સિદ્ધ શિલામાં શીલયઙકુરની સ’ભવતા
उत्तराध्ययन सूत्र : ४
