________________
उत्तराध्ययनसूत्रे अरूपिणामजीवानां दशविधत्वं विशदयति-- मूलम्-धम्मत्थिकाएं तदेसे, तप्पएसे य आहिए।
अधम्मे तस्सदेसे य, तप्पएंसे य आहिए ॥५॥ आगांसे तस्स देसे य, तप्पएसे ये आहिएँ।
अद्धासमए चैवं, अहवी देसहा भवे ॥६॥ छाया-धर्मास्तिकायः तद्देशः, तत्पदेशश्च आख्यातः।
अधर्मास्तिकायः तस्य देशश्च, तत्पदेशश्च आख्यातः॥५॥ आकाशं तस्य देशश्च, तत्पदेशश्च आख्यातः।
अद्धासमयश्चैव, अरूपिणः दशधा भवन्ति ॥६॥ टीका--'धम्मत्थिकाए' इत्यादि--
अरूपिणो दशधा भवन्ति । केन प्रकारेण दशधा भवन्तीत्याह-'धम्मत्थिकाए' इत्यादि । धर्मास्तिकायः = धारयति - अनुगृह्णाति गतिपरिणतजीवपुद्गलांस्तस्स्वभावतया इति धर्मः, अस्तयश्चात्र प्रदेशाः, तेषां कायः-समूहः अस्तिकायः प्रदेशसमूहः। धर्मश्चासावस्तिकायश्च धर्मास्तिकाय:-गतिपरिणतानां जीवपुद्गलानां गत्युपष्टम्भकोऽसंख्येयप्रदेशात्मको द्रव्यविशेषः। तथा-तद्देशः तस्य धर्मास्तिकायस्य, देशः-त्रिभागचतुर्भागादिरूपः, च-पुनः तत्प्रदेशः तस्य-धर्मास्तिकायस्यैव यः प्रदेशः-निरंशोभागः, स तत्पदेशः। आख्यातः कथितः। तथा-अधर्म:=
अरूपी अजीवोंके दश प्रकार ये हैं-'धम्मत्थिकाए' इत्यादि।
अन्वयार्थ (धम्मत्थिकाए तद्देसे तप्पएसे य अधम्मे तस्स देसे तप्पएसे य आगासे तस्स देसे तप्पएसे य अद्धासमए चेव दसहा भवेधर्मास्तिकायः तद्देशः तत्प्रदेशश्च, अधर्मास्तिकायः तस्य देशः तत्प्रदेशश्च अद्धासमयश्चेति दशधाभवन्ति ) धर्मास्तिकाय, धर्मास्तिकायदेश, धर्मास्तिकायप्रदेश, अधर्मास्तिकाय, अधर्मास्तिकायदेश, अधर्मास्तिकायप्रदेश, आकाश आकाशदेश, आकाशप्रदेश और अद्धासमय ये अरूपी
म३थी मवाना इस प्रा२ मा छ-" धम्मत्थिकाए” त्याहि ।
स-पया-धम्मत्थिकाए तसे तप्पएसे य अधम्मे तस्स देसे तप्पएसे य आगासे तस्स देसे तप्सएसे य अद्धासमए चेव दसहा भवे-धर्मास्तिकायः तद्देशः देनदेशच अधर्मास्तिकायः तस्य देशः तत्प्रदेशच आकाशं तम्य देशः तत्प्रदेशश्च अद्धासमयश्चति दशधा भवंति ધમસ્તિકાય, ધર્માસ્તિકાયદેશ, ધર્માસ્તિકાયપ્રદેશ, અધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાયદેશ, અધર્માસ્તિકાયપ્રદેશ, આકાશ, આકાશદેશ, આકાશપ્રદેશ, અને અધધાસમય, આ અરૂપી દ્રવ્યના દસ ભેદ છે. ગતિ સ્વભાવવાળા જીવ
उत्तराध्ययन सूत्र:४
