________________
५२४
उत्तराध्ययनसूत्रे ___ रागोद्वेषश्च सकलानर्थहेतुरित्युक्तम् , अथ द्वेषस्य रागहेतुकत्वाद् राग एवमहाननर्थ हेतुरिति स एव प्रथमं परिहार्यइति बोधयितुमाहमूलम्-एगंतरत्ते रुइरे रसम्मि, अंतालिसे से कुंणई पओसं । दुक्खस्स संपील मुंवेइबोले, ने लिप्पई तेणे मुंणी विरोंगो॥६५ छाया-एकान्तरक्तः रुचिरे रसे, अतादृशे स करोति प्रद्वेषम् ।
दुःखस्य सम्पीडमुपैति बालः, न लिप्यते तेन मुनिर्विरागः ॥६५॥ टीका-'एगंतरत्ते' इत्यादि
यस्तु रुचिरे रसे, एकान्तरक्तो भवति, स बालः अतादृशेअरुचिरे रसे, पद्वेषं करोति, अतएव दुःखस्य-सम्पीडं उपैति, विरागो मुनिस्तु तेन न लिप्यते, इत्यन्वयः । व्याख्या पूर्ववत् ॥ ६५ ॥
'जेयावि' इत्यादि।
जो जन्तु अमनोज्ञ रसमें तीव्र द्वेष धारण करता है वह उस क्षणमें भी अपने ही दुर्दान्त दोषकी वजहसे दुःखी होता है। रसका इसमें कुछ भी दोष नहीं है ॥६४॥
इस प्रकार द्वेषको सकल अनर्थों का हेतु कह कर अब रागको सकल अनर्थों का हेतु बतलाते हैं-'एगंतरत्ते' इत्यादि। __ जो प्राणी रुचिर-मनोहर रसमें एकान्तरूपसे अनुक्त होता है वह पाल है क्यों कि वह इस स्थितिमें अमनोज्ञ रसमें द्वेष करने लग जाताहै इसीलिये वह दुःखोंको पाता है। जो इन दोनों अवस्थामें रागद्वेष नहीं करता है वह मुनि उस दुःखसे रहित हो जाता है ॥६५॥ ___“जेयावि" त्याह!
જે જતુ અમને રસમાં તીવ્ર ઠેષ ધારણ કરે છે, તે એ ક્ષણમાં પણ પિતાના જ દુતદેષના કારણે દુઃખી થાય છે. રસને આમાં કાંઈ પણ દેષ નથી. ૬૪
આ પ્રમાણે દ્વેષને સઘળાં અનર્થોને હેતુ બતાવીને હવે રાગને સઘળા सनयाना तु मावे छे.-" एर्गतरत्ते" त्याहि!
જે પ્રાણુ મનહર રસમાં એકાન્તરૂપથી અનુરક્ત બને છે એ બાળ છે. કેમકે, તે એ સ્થિતિમાં અમનેસ રસમાં ઠેષ કરવા લાગી જાય છે. આ કારણે તે એને ભેગવે છે. જે આ બન્ને અવસ્થામાં રાગ દ્વેષ કરતા નથી એ મુનિ એ દુખથી રહિત થઈ જાય છે. ૧૬પા
उत्तराध्ययन सूत्र:४
